ओपन सोर्सको शक्ति उपयोग गर्ने तरिका ― Ubuntu को संसारमा स्वागत छ

नवागन्तुकहरूका लागि आवश्यक! Ubuntu मा डिस्क स्पेस जाँच्ने तरिका | कमान्ड र GUI टुलहरूको विस्तृत व्याख्या

प्रणाली व्यवस्थापन र अनुकूलन
目次

1. परिचय

युबुन्टुको हल्कापन र स्थिरताको कारणले व्यक्तिगत प्रयोग मात्र नभई सर्भर सञ्चालनमा पनि व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। तर, प्रयोग गर्दै जाँदा डिस्क क्षमता क्रमशः अपर्याप्त हुँदै जान्छ, जुन टार्न सकिँदैन। क्षमता अभावले प्रणालीको प्रदर्शन घट्नु वा नयाँ सफ्टवेयर स्थापना असफल हुने जस्ता समस्या निम्त्याउँछ। यो लेखमा, युबुन्टुमा डिस्क क्षमता जाँच्ने र उपयुक्त रूपमा व्यवस्थापन गर्ने विधिलाई विस्तृत रूपमा व्याख्या गर्दछौं। विशेष गरी, df कमान्ड वा du कमान्ड जस्ता CLI (कमान्ड लाइन इन्टरफेस) उपकरणहरूको प्रयोग विधि र, दृश्यात्मक रूपमा क्षमता जाँच्न सकिने GUI उपकरण “Disk Usage Analyzer” को प्रयोग विधिलाई समेट्छौं। शुरुआतीहरूले पनि सजिलै बुझ्न सकून् भन्ने गरी, ठोस उदाहरणहरूसँगै चरणहरू प्रस्तुत गर्दछौं, त्यसैले आश्वस्त भएर पढ्नुहोस्।

2. डिस्कको सम्पूर्ण प्रयोग स्थिति जाँच्ने विधि (df कमान्ड)

Ubuntu मा डिस्कको सम्पूर्ण प्रयोग स्थिति जाँच्नको लागि, df कमान्ड प्रयोग गर्नुहोस्। यो कमान्डले फाइल सिस्टम अनुसारको डिस्क प्रयोग र खाली स्थानलाई सूचीमा देखाउने सुविधाजनक उपकरण हो। यहाँ, आधारभूत प्रयोगदेखि प्रायोगिक उदाहरणसम्म विस्तृत व्याख्या गर्दछौं।

df कमान्ड भनेको के हो?

df भनेको “disk free” को संक्षिप्त रूप हो, जसले Linux वा Unix जस्ता OS मा डिस्क प्रयोग र खाली स्थान जाँच्नको लागि कमान्ड हो। यो सरल र कार्यान्वयन गति छिटो भएकोले, प्रणालीको डिस्क स्थिति तुरुन्तै बुझ्न सकिन्छ।

आधारभूत प्रयोग

तल सबैभन्दा सामान्य df कमान्डको प्रयोग विधि छ।
df -h
  • -h विकल्प मानिसले पढ्न सजिलो रूप (एकाइ सहित) मा आउटपुट गर्दछ। उदाहरणका लागि, साइज “1024000” जस्तो रूप नभई, “1G” वा “500M” जस्तो रूपमा देखाउँछ।

कार्यान्वयन परिणामको उदाहरण

Filesystem      Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/sda1        50G   20G   30G   40% /
tmpfs           500M     0  500M    0% /dev/shm

आउटपुट सामग्रीको व्याख्या

  • Filesystem: प्रयोगमा रहेको फाइल सिस्टमको प्रकार (उदाहरण: ext4, tmpfs आदि)।
  • Size: फाइल सिस्टमको सम्पूर्ण साइज।
  • Used: प्रयोग भएको क्षमता।
  • Avail: खाली क्षमता।
  • Use%: प्रयोग दर (% मा)।
  • Mounted on: फाइल सिस्टम माउन्ट भएको स्थान।

प्रायोगिक उदाहरण

विशिष्ट फाइल सिस्टम मात्र देखाउने

-T विकल्प प्रयोग गर्दा, फाइल सिस्टमको प्रकार सहित देखाउन सकिन्छ। थप रूपमा, विशिष्ट प्रकार मात्र जाँच्न पनि सम्भव छ।
df -T ext4
यो कमान्ड प्रयोग गर्दा, ext4 रूपको फाइल सिस्टम सम्बन्धी जानकारी मात्र देखिन्छ।

फाइल सिस्टम निर्दिष्ट गरेर जाँच्ने

विशिष्ट माउन्ट बिन्दु (उदाहरण: /home) को जानकारी मात्र जान्न चाहनुहुन्छ भने, तल जस्तो निर्दिष्ट गर्नुहोस्।
df -h /home
यसबाट, /home डाइरेक्टरीलाई आवंटित डिस्क क्षमता र खाली स्थान देखिन्छ।

समस्या निवारणका सुझावहरू

  • डिस्क भरिएको अवस्थामा क्षमता अभावमा df कमान्ड प्रयोग गरेर 100% प्रयोग दर भएको फाइल सिस्टम पहिचान गर्न सकिन्छ। त्यसपछि, अनावश्यक फाइलहरू हटाउने जस्ता उपायहरू अपनाउनुहोस्।
  • df कमान्डको परिणाम अपडेट नहुने अवस्थामा फाइल हटाएपछि पनि खाली स्थान प्रतिबिम्बित नहुने अवस्थामा, हटाइएको फाइल प्रयोग गरिरहेको प्रोसेस हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा, lsof कमान्ड प्रयोग गरेर प्रोसेस पहिचान गरी उपयुक्त उपचार गर्नुहोस्।
lsof | grep deleted

सारांश

df कमान्ड भनेको Ubuntu मा डिस्कको सम्पूर्ण प्रयोग स्थिति सजिलै जाँच्न सकिने सुविधाजनक उपकरण हो। विशेष गरी, -h विकल्प प्रयोग गर्दा पढ्न सजिलो रूपमा जानकारी प्राप्त हुन्छ, जसले शुरुआतीहरूलाई पनि सजिलो बनाउँछ। यो सेक्सनमा प्रस्तुत आधारभूत र प्रायोगिक प्रयोगहरूबाट, प्रणालीको डिस्क व्यवस्थापन अझ प्रभावकारी हुनेछ।

3. विशिष्ट निर्देशिका वा फाइलको प्रयोग जाँच गर्ने तरिका (du कमान्ड)

डिस्कको सम्पूर्ण प्रयोग स्थिति बुझ्नु मात्रले कुन निर्देशिका वा फाइलले क्षमता थिचेको छ भनेर थाहा हुँदैन। यस्तो अवस्थामा, du कमान्ड प्रयोग गरेर, विशिष्ट निर्देशिका वा फाइलहरूको प्रयोगलाई विस्तृत रूपमा जाँच गर्न सकिन्छ। यहाँ, du कमान्डको आधारभूतदेखि प्रायोगिकसम्म व्याख्या गरिन्छ।

du कमान्ड भनेको के हो?

du भनेको “disk usage” को संक्षिप्त रूप हो, जसले निर्दिष्ट निर्देशिका वा फाइलको डिस्क प्रयोग देखाउने कमान्ड हो। डिस्क क्षमता अभावको कारण पहिचान गर्न यो अत्यन्त उपयोगी छ।

आधारभूत प्रयोग

तल du कमान्डको साधारण प्रयोग उदाहरण छ।
du -sh /path/to/directory
  • -s विकल्प निर्देशिकाको सम्पूर्ण कुल प्रयोग मात्र देखाउँछ।
  • -h विकल्प आउटपुटलाई मानिसले पढ्न सजिलो रूप (KB, MB, GB एकाइ) मा रूपान्तरण गर्छ।

कार्यान्वयन परिणामको उदाहरण

5.2G    /home/user/Documents
यो परिणामले /home/user/Documents निर्देशिकाले 5.2GB क्षमता प्रयोग गरेको देखाउँछ।

विस्तृत प्रयोग जाँच

निर्देशिकाभित्रका उपनिर्देशिकाहरूको क्षमता देखाउनुहोस्

तलको कमान्डले निर्दिष्ट निर्देशिकाभित्रका उपनिर्देशिकाहरूको क्षमता जाँच गर्न सकिन्छ।
du -h /path/to/directory/*

उदाहरण

1.5G    /path/to/directory/subdir1
3.2G    /path/to/directory/subdir2
500M    /path/to/directory/subdir3
यसबाट कुन उपनिर्देशिकाले सबैभन्दा बढी क्षमता प्रयोग गरेको छ भनेर एक नजरमा थाहा हुन्छ।

प्रायोगिक उदाहरण

आकार अनुक्रममा सूचीबद्ध गरेर देखाउनुहोस्

निर्देशिकाभित्रका फाइलहरू वा उपनिर्देशिकाहरूलाई क्षमता अनुक्रममा व्यवस्थित गर्न चाहनुहुन्छ भने, तलको जस्तो sort कमान्डसँग जोड्नुहोस्।
du -ah /path/to/directory | sort -rh | head -n 10
  • -a विकल्प फाइल र निर्देशिकाहरू दुवैको क्षमता देखाउँछ।
  • sort -rh क्षमता अनुक्रम (अवरोही) मा पुनर्व्यवस्थित गर्छ।
  • head -n 10 शीर्ष १० वटाहरू देखाउँछ।

उदाहरण

2.5G    /path/to/directory/largefile1.iso
1.2G    /path/to/directory/subdir1
800M    /path/to/directory/largefile2.zip

विशिष्ट शर्तसँग मेल खाने फाइलहरू खोज्नुहोस्

विशिष्ट विस्तार (उदाहरण: .log फाइलहरू) को मात्र क्षमता जाँच गर्न चाहनुहुन्छ भने, find कमान्डसँग जोडेर प्रयोग गर्नुहोस्।
find /path/to/directory -name "*.log" -exec du -h {} +
यो कमान्डले निर्दिष्ट निर्देशिकाभित्रका सबै .log फाइलहरूको आकार देखाउँछ।

समस्या निवारणका सुझावहरू

  • हटाइएका फाइलहरूले क्षमता थिचेको अवस्थामा du कमान्डले ठूलो क्षमताको निर्देशिका जाँचेको तर वास्तविक प्रयोग मेल नखाएको अवस्थामा, हटाइएका फाइलहरू प्रयोगमा रहेका प्रक्रियाहरू कारण हुन सक्छ। यस अवस्थामा, lsof | grep deleted प्रयोग गरेर प्रक्रियाहरू पहिचान गर्नुहोस्।
  • डिस्क प्रयोग अनायास बढेको अवस्थामा अस्थायी फाइलहरू वा क्यास कारण हुन सक्छ। यसलाई जाँच गर्न, अस्थायी निर्देशिका (उदाहरण: /tmp) लाई du कमान्डले जाँच गर्नुहोस्।

सारांश

du कमान्ड विशिष्ट निर्देशिका वा फाइलहरूको क्षमता जाँच गर्न शक्तिशाली उपकरण हो। आधारभूत प्रयोग मात्र होइन, find वा sort जस्ता अन्य कमान्डहरूसँग जोडेर, डिस्क क्षमता अभावको कारण कुशलतापूर्वक पहिचान गर्न सकिन्छ। यो लेखमा प्रस्तुत चरणहरू प्रयोग गरेर क्षमताको अनुकूलन गर्नुहोस्।

4. GUI मा दृश्यात्मक रूपमा जाँच गर्ने विधि (Disk Usage Analyzer)

डिस्क क्षमता जाँच्ने विधिहरूको रूपमा, कमान्ड लाइन उपकरणहरू मात्र होइन, GUI (ग्राफिकल युजर इन्टरफेस) प्रयोग गर्ने विधि पनि छ। Ubuntu मा “Disk Usage Analyzer” नामक उपकरण प्रयोग गरेर डिस्कको प्रयोग स्थिति दृश्यात्मक रूपमा जाँच गर्न सकिन्छ। यो खण्डमा, Disk Usage Analyzer को विशेषताहरू, स्थापना विधि, र आधारभूत प्रयोग विधिलाई विस्तृत रूपमा व्याख्या गरिन्छ।

Disk Usage Analyzer भनेको के हो?

Disk Usage Analyzer (डिस्क प्रयोग मात्रा विश्लेषक) Ubuntu मा मानक रूपमा सुसज्जित डिस्क व्यवस्थापन उपकरण हो। यो उपकरणले डिस्क प्रयोग स्थितिलाई वृत्त ग्राफ वा बार ग्राफमा प्रदर्शित गरेर, दृश्यात्मक रूपमा कुन निर्देशिका वा फाइलले क्षमता खपत गरिरहेको छ भनेर सजिलै बुझ्न सकिन्छ।

स्थापना विधि

Ubuntu को धेरै संस्करणहरूमा, Disk Usage Analyzer (baobab) डिफल्ट रूपमा स्थापित हुन्छ। तर, यदि स्थापित छैन भने, निम्न कमान्डहरू प्रयोग गरेर सजिलै स्थापना गर्न सकिन्छ।
sudo apt update
sudo apt install baobab
स्थापना पछि, एप्लिकेसन मेनूमा “Disk Usage Analyzer” वा “डिस्क प्रयोग मात्रा विश्लेषक” खोजेर सुरु गर्न सकिन्छ।

आधारभूत प्रयोग विधि

1. उपकरणको सुरुवात

Disk Usage Analyzer सुरु गर्ने विधि निम्नानुसार छ।
  1. एप्लिकेसन मेनूबाट “Disk Usage Analyzer” खोजेर सुरु गर्नुहोस्।
  2. टर्मिनलबाट सुरु गर्ने हो भने निम्न कमान्ड कार्यान्वयन गर्नुहोस्।
   baobab

2. स्क्यान गर्ने निर्देशिकाको छनोट

उपकरण सुरु गर्दा, निम्न विकल्पहरू प्रदर्शित हुन्छन्।
  • होम फोल्डरको स्क्यान डिफल्ट रूपमा होम निर्देशिका सम्पूर्ण स्क्यान गर्दछ।
  • विशिष्ट निर्देशिकाको स्क्यान “फोल्डर छनोट गर्नुहोस्” बटन क्लिक गरेर, जाँच गर्न चाहिने विशिष्ट निर्देशिका छनोट गर्नुहोस्।
  • रिमोट डिस्कको स्क्यान नेटवर्क भण्डारण वा रिमोट सर्भरमा रहेको डिस्क प्रयोग स्थिति जाँच गर्न सकिन्छ।

3. डिस्क प्रयोग स्थितिको जाँच

स्क्यान सम्पन्न भएपछि, निम्न जानकारीहरू प्रदर्शित हुन्छन्।
  • ग्राफ प्रदर्शन निर्देशिका वा फाइलहरूको प्रयोग मात्रा वृत्त ग्राफ वा बार ग्राफमा प्रदर्शित हुन्छ।
  • विस्तृत सूची प्रत्येक निर्देशिकाको प्रयोग क्षमता, खाली क्षमता, फाइल सङ्ख्यालाई सूची रूपमा जाँच गर्न सकिन्छ।

सुविधाजनक प्रयोग विधि

1. क्षमता धेरै भएको फाइलहरू पहिचान

निर्देशिकालाई विस्तार गर्दा, क्षमता धेरै भएको फाइलहरू वा उप-निर्देशिकाहरू सजिलै पहिचान गर्न सकिन्छ। यसले कुन फाइलहरू हटाउनु पर्छ भनेर निर्णय लिन सजिलो हुन्छ।

2. नेटवर्क ड्राइभको स्क्यान

Disk Usage Analyzer ले रिमोट सर्भर वा नेटवर्क भण्डारण (उदाहरण: NFS, SMB) पनि स्क्यान गर्न सकिन्छ। रिमोट डिस्क क्षमता जाँच्न चाहिने अवस्थामा उपयोगी हुन्छ।

3. स्क्यान परिणामको निर्यात

स्क्यान परिणामलाई निर्यात गरेर, पछि जाँच्न वा अन्य टिम सदस्यहरूसँग साझा गर्न सकिन्छ।

फाइदाहरू र बेफाइदाहरू

फाइदाहरू

  • दृश्यात्मक रूपमा बुझ्न सजिलो: ग्राफ रूपमा क्षमताको खपत स्थिति एक नजरमा बुझ्न सकिन्छ।
  • आप्रवासीहरूका लागि उपयुक्त: कमान्ड सञ्चालन आवश्यक पर्दैन, क्लिक सञ्चालनले मात्र जाँच गर्न सकिन्छ।
  • नेटवर्क डिस्क समर्थन: रिमोट भण्डारणको स्क्यान सम्भव छ।

बेफाइदाहरू

  • स्क्यान समय लाग्न सक्छ: विशेष गरी ठूलो निर्देशिकालाई स्क्यान गर्दा समय लाग्न सक्छ।
  • अनुकूलन क्षमता सीमित: कमान्ड लाइन उपकरणहरूको तुलनामा, विस्तृत सेटिङ वा अवस्था निर्देशन कठिन छ।

सारांश

Disk Usage Analyzer शुरुआतीदेखि उन्नत प्रयोगकर्ताहरूसम्मका लागि सुविधाजनक उपकरण हो। विशेष गरी, दृश्यात्मक ग्राफ प्रदर्शनले कुन निर्देशिका वा फाइलले डिस्क क्षमतामा दबाब दिइरहेको छ भनेर सहज रूपमा बुझ्न सकिन्छ। CLI उपकरणहरूसँग संयोजन गरेर प्रयोग गर्दा, कुशल डिस्क व्यवस्थापन सम्भव हुन्छ।

5. क्षमता अभावको समयमा विशिष्ट समाधान विधिहरू

डिस्क क्षमता अभाव हुँदा, प्रणालीको कार्य स्लो हुन सक्छ वा नयाँ सफ्टवेयरको स्थापना असफल हुन सक्छ जस्ता विभिन्न समस्याहरू उत्पन्न हुन्छन्। यो खण्डमा, क्षमता अभावको समस्याहरू समाधान गर्नका लागि विशिष्ट समाधान विधिहरूको व्याख्या गरिन्छ।

अनावश्यक फाइलहरू वा डाइरेक्टरीहरू हटाउने

1. अनावश्यक अस्थायी फाइलहरू हटाउने

प्रणालीमा बचत गरिएका अस्थायी फाइलहरू क्षमता अभावको कारण बन्न सक्छन्। अस्थायी फाइलहरू हटाउनका लागि, निम्न कमान्ड प्रयोग गर्नुहोस्।
sudo rm -rf /tmp/*
  • सावधानी: /tmp डाइरेक्टरीमा अस्थायी रूपमा आवश्यक फाइलहरू पनि समावेश हुन्छन्, त्यसैले हटाएपछि समस्या उत्पन्न हुन सक्छ। कार्यान्वयन गर्नुअघि जाँच गर्नुहोस्।

2. फोहोर बाकस खाली गर्ने

Ubuntu मा, हटाइएका फाइलहरू फोहोर बाकसमा रहन्छन्, जसले अनजानेमा क्षमता दबाब दिन सक्छ। निम्न कमान्डले फोहोर बाकस खाली गर्न सकिन्छ।
rm -rf ~/.local/share/Trash/*

अनावश्यक प्याकेजहरू वा क्यासहरू हटाउने

1. अनावश्यक प्याकेजहरू हटाउने

प्रणालीमा स्थापित अनावश्यक प्याकेजहरू हटाउनका लागि, निम्न कमान्ड प्रयोग गर्नुहोस्।
sudo apt-get autoremove
  • व्याख्या: पुराना कर्नेलहरू वा प्रयोग नभएका निर्भर प्याकेजहरू स्वचालित रूपमा हटाउँछ।

2. क्यास हटाउने

apt कमान्डले स्थापित सफ्टवेयरको क्यास हटाएर डिस्क क्षमता सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
sudo apt-get clean

ठूलो क्षमता फाइलहरूको पहिचान र हटाउने

1. ठूलो क्षमता फाइलहरू खोज्ने

डिस्कमा ठूलो क्षमता फाइलहरू पहिचान गर्नका लागि, निम्न कमान्ड प्रयोग गर्नुहोस्।
find / -type f -size +100M
  • व्याख्या: यो कमान्डले १००एमबी भन्दा माथिका सबै फाइलहरू सूचीबद्ध गर्दछ।

2. क्षमता खपत गर्ने फोल्डर जाँच्ने

कुनै विशेष फोल्डरले क्षमता खपत गरिरहेको अवस्थामा, निम्न कमान्डले विवरण जाँच गर्न सकिन्छ।
du -ah /path/to/directory | sort -rh | head -n 10

लग फाइलहरूको व्यवस्था

1. पुराना लगहरू हटाउने

Ubuntu मा, लग फाइलहरू ठूलो मात्रामा जम्मा हुन सक्छन्। निम्न कमान्डले पुराना लग फाइलहरू हटाउन सकिन्छ।
sudo journalctl --vacuum-size=50M
  • व्याख्या: यो कमान्डले लग फाइलहरूलाई ५०एमबी भन्दा कममा संकुचित गर्दछ।

2. स्वचालित रूपमा लग व्यवस्थापन गर्ने

लगहरूलाई स्वचालित रूपमा व्यवस्थापन गर्नका लागि, logrotate सेटअप गर्नुहोस्। यसले पुराना लग फाइलहरूलाई नियमित रूपमा हटाउँछ।
sudo nano /etc/logrotate.conf
सेटिङ फाइल सम्पादन गरेर लग व्यवस्थापन नीतिहरूलाई अनुकूलित गर्न सकिन्छ। उदाहरण: लगहरूलाई १ हप्तामा एकपटक संकुचित गर्ने र ४ हप्ताको राख्ने सेटिङ।
weekly
rotate 4
compress

डिस्कको प्रयोग स्थिति नियमित रूपमा निगरानी गर्ने

1. उपकरण प्रयोग गरेर नियमित निगरानी

GUI उपकरण “Disk Usage Analyzer” वा कमान्ड लाइन उपकरण du लाई नियमित रूपमा प्रयोग गरेर डिस्क क्षमताको वृद्धिलाई रोक्न सकिन्छ।

2. स्वचालित निगरानीको स्क्रिप्टिङ

स्क्रिप्ट सिर्जना गरेर डिस्क प्रयोग स्थितिलाई स्वचालित रूपमा निगरानी गर्ने विधि पनि छ। तल नियमित रूपमा डिस्क क्षमता जाँच गर्ने साधारण स्क्रिप्ट उदाहरण छ।
#!/bin/bash
df -h > ~/disk_usage_report.txt
यो स्क्रिप्टलाई cron मा सेटअप गरेर स्वचालित रूपमा निगरानी रिपोर्ट उत्पन्न गर्न सकिन्छ।

सारांश

क्षमता अभावको समस्या उपयुक्त चरणहरू कार्यान्वयन गरेर सजिलै समाधान गर्न सकिन्छ। अनावश्यक फाइलहरू वा क्यासहरू हटाएर र डिस्क प्रयोग स्थितिलाई नियमित रूपमा निगरानी गरेर प्रणालीको प्रदर्शन कायम राख्न सकिन्छ। यस पटक प्रस्तुत गरिएका विधिहरू प्रयोग गरेर Ubuntu को डिस्क क्षमताको कुशलतापूर्वक व्यवस्थापन गरौं।

6. FAQ (सामान्य प्रश्नहरू)

Ubuntu मा डिस्क क्षमता जाँच र व्यवस्थापन गर्दा सामान्य प्रश्नहरू र तिनका उत्तरहरू संकलित गरिएको छ। नयाँ प्रयोगकर्ताहरूले सामना गर्न सक्ने शंकाहरूको सम्बोधन गरिएको छ।

Q1: df कमान्ड र du कमान्ड बीचको भिन्नता के हो?

A:
  • df कमान्ड ले फाइल सिस्टम अनुसारको डिस्क प्रयोग स्थिति देखाउँछ। यो सिस्टमको समग्र अवलोकन बुझ्न उपयुक्त छ। उदाहरण: df -h
  • du कमान्ड ले विशिष्ट निर्देशिका वा फाइलको विस्तृत क्षमता देखाउँछ। डिस्क क्षमता खपत गर्ने स्थान पहिचान गर्न उपयोगी छ। उदाहरण: du -sh /path/to/directory
प्रयोगको लागि, df ले समग्र जाँच गर्नुहोस् र du ले विस्तृत जानकारी खोतल्नुहोस् भन्ने सिफारिस गरिन्छ।

Q2: डिस्क प्रयोग量 अचानक बढेमा, कारण पहिचान गर्न कसरी गर्ने?

A: अचानक डिस्क प्रयोग量 बढ्नुको कारण निम्न चरणहरूबाट पहिचान गर्न सकिन्छ।
  1. df कमान्डले समग्र प्रयोग量 जाँच गर्नुहोस्
   df -h
  1. du कमान्डले ठूलो क्षमता निर्देशिका पहिचान गर्नुहोस्
   du -ah / | sort -rh | head -n 10
  1. अनावश्यक लग फाइलहरू जाँच गर्नुहोस् लग कारण भएको अवस्थामा, निम्न निर्देशिकाहरू जाँच गर्नुहोस्।
  • /var/log/
  • /tmp/

Q3: हटाइएको फाइलले क्षमता मुक्त नगर्नुको कारण के हो?

A: हटाइएको फाइल हाल प्रयोगमा रहेको प्रक्रियाद्वारा राखिएको अवस्थामा, डिस्क क्षमता मुक्त हुँदैन। यस अवस्थामा, निम्न चरणहरूबाट सम्बोधन गर्नुहोस्:
  1. प्रयोगमा रहेको हटाइएको फाइल जाँच गर्नुहोस्:
   lsof | grep deleted
  1. सम्बन्धित प्रक्रिया समाप्त गर्नुहोस्:
   kill -9 <प्रक्रिया ID>
हटाइएपछि पनि समस्या जारी रहेमा, सिस्टम पुन: सुरु गर्ने विचार गर्नुहोस्।

Q4: कुन निर्देशिकाले क्षमता दबाब दिइरहेको छ भनेर तुरुन्तै जान्ने तरिका छ?

A: निम्न कमान्ड प्रयोग गर्दा, विशिष्ट निर्देशिकाभित्र क्षमता धेरै खपत गर्ने स्थान जाँच गर्न सकिन्छ:
du -ah /path/to/directory | sort -rh | head -n 10
यो कमान्डले निर्दिष्ट निर्देशिकाभित्रका शीर्ष १० ठूला क्षमता फाइलहरू र उप-निर्देशिकाहरू देखाउँछ।

Q5: नियमित रूपमा डिस्क प्रयोग量 निगरानी गर्न कसरी गर्ने?

A: नियमित निगरानीका लागि, निम्न विधिहरू छन्:
  • GUI उपकरण: Disk Usage Analyzer लाई नियमित रूपमा प्रयोग गर्नुहोस्।
  • स्क्रिप्टको स्वचालित कार्यान्वयन: साधारण स्क्रिप्ट सिर्जना गरी, cron मा स्वचालित कार्यान्वयन गर्ने विधि सुविधाजनक छ।
स्क्रिप्ट उदाहरण:
#!/bin/bash
 df -h > ~/disk_usage_report.txt
यो कार्यान्वयन गर्दा, disk_usage_report.txt मा डिस्क प्रयोग स्थिति रेकर्ड हुन्छ।

Q6: Ubuntu मा लग फाइलको आकार धेरै ठूलो हुनबाट रोक्ने तरिका छ?

A: लग फाइलको वृद्धि रोक्नका लागि, logrotate सेटअप गर्दा सुविधाजनक हुन्छ। निम्न चरणहरूबाट सेटअप गर्न सकिन्छ:
  1. logrotate को सेटिङ फाइल सम्पादन गर्नुहोस्:
   sudo nano /etc/logrotate.conf
  1. आवश्यक अनुसार लग संरक्षण अवधि वा कम्प्रेसन सेटिङ समायोजन गर्नुहोस्।
उदाहरण: लगलाई १ हप्तामा कम्प्रेस गरी, ४ हप्ताको भाग राख्ने सेटिङ।
weekly
rotate 4
compress

Q7: क्षमता अभावलाई अग्रिम रोक्न कसरी गर्ने?

A: निम्न बुँदाहरू ध्यानमा राखेर, क्षमता अभावलाई अग्रिम रोक्न सकिन्छ।
  1. नियमित जाँच: df वा du कमान्ड प्रयोग गरी, डिस्क प्रयोग量 नियमित जाँच गर्नुहोस्।
  2. अनावश्यक फाइलहरूको व्यवस्थापन: फोहोर टोकरी वा अस्थायी फाइलहरू नियमित रूपमा हटाउनुहोस्।
  3. स्वचालित व्यवस्थापन उपकरणको प्रयोग: logrotate वा डिस्क निगरानी उपकरणहरू प्रयोग गरी, नियमित मर्मतलाई स्वचालित गर्नुहोस्।

7. सारांश

Ubuntu मा डिस्क क्षमता जाँच र व्यवस्थापन गर्नु प्रणालीको स्थिरता र प्रदर्शन कायम राख्नको लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। यस लेखमा, आधारभूत कमान्डहरू वा उपकरणहरू प्रयोग गरेर डिस्क क्षमता जाँच गर्ने विधिबाट, क्षमता अभावको कारण पहिचान र विशिष्ट समाधानहरू सम्म, व्यापक रूपमा व्याख्या गरिएको छ।

मुख्य बुँदाहरूको समीक्षा

  1. डिस्कको समग्र प्रयोग स्थिति जाँच गर्ने विधि
  • df -h कमान्ड प्रयोग गरेर, फाइल सिस्टमको सम्पूर्ण डिस्क क्षमता जाँच गर्नुहोस्।
  • विशिष्ट फाइल सिस्टम वा निर्देशिकालाई निर्दिष्ट गरेर, थप विस्तृत जानकारी प्राप्त गर्न सकिन्छ।
  1. विशिष्ट निर्देशिका वा फाइलको प्रयोग जाँच गर्ने विधि
  • du -sh /path/to/directory ले, विशिष्ट निर्देशिकाको क्षमता जाँच गर्नुहोस्।
  • sort वा find कमान्डहरूलाई संयोजन गरेर, क्षमता दबाब दिने फाइलहरू वा फोल्डरहरूलाई कुशलतापूर्वक पहिचान गर्न सकिन्छ।
  1. GUI उपकरण “Disk Usage Analyzer” को उपयोग
  • दृश्यात्मक ग्राफ प्रदर्शनले, शुरुआतीहरूलाई पनि डिस्क प्रयोग स्थिति बुझ्न सजिलो बनाउँछ।
  • CLI उपकरणहरूसँग संयोजन गरेर प्रयोग गर्दा, कुशल डिस्क व्यवस्थापन सम्भव हुन्छ।
  1. क्षमता अभावको समयमा विशिष्ट समाधानहरू
  • अनावश्यक फाइलहरू वा क्यास हटाउने, लग व्यवस्थापन उपकरणहरूको उपयोगले, छिट्टै क्षमता सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
  • ठूलो क्षमताका फाइलहरूको पहिचान र हटाउने उपयुक्त रूपमा गर्दा, दीर्घकालीन समस्या समाधान सम्भव हुन्छ।
  1. सामान्य प्रश्नहरू (FAQ) मा शंकाहरूको समाधान
  • df र du को भिन्नता, क्षमता अभावको कारण पहिचान विधि, लग फाइल व्यवस्थापनको उत्कृष्ट अभ्यासहरूलाई समेटिएको छ।

पाठकहरूलाई सल्लाह

  • नियमित रूपमा डिस्क क्षमता जाँच गर्ने बानी बसाल्नाले, क्षमता अभावबाट हुने समस्याहरूलाई अग्रिम रोक्न सकिन्छ।
  • CLI उपकरणहरू र GUI उपकरणहरूलाई उपयुक्त रूपमा प्रयोग गरेर, कुशल डिस्क व्यवस्थापन प्राप्त गर्न सकिन्छ।
  • समस्या भएको समयमा, यस लेखमा प्रस्तुत गरिएका कमान्डहरू वा समाधानहरू प्रयोग गरेर, शान्त रूपमा सामना गर्नुहोस्।

अन्तमा

Ubuntu मा डिस्क क्षमता व्यवस्थापन एक दृष्टिमा कठिन लाग्न सक्छ, तर यस लेखको सामग्रीलाई सन्दर्भ बनाएर, कोही पनि सजिलै यसमा लाग्न सक्छ। प्रणालीलाई आरामदायी राख्नको लागि, यस लेखमा सिकेका ज्ञानहरूलाई कृपया उपयोग गर्नुहोस्।