ओपन सोर्सको शक्ति उपयोग गर्ने तरिका ― Ubuntu को संसारमा स्वागत छ

Ubuntu संस्करण अपग्रेड पूर्ण मार्गदर्शिका | शुरुआतीका लागि चरण र सावधानी

प्रणाली व्यवस्थापन र अनुकूलन
目次

1. संस्करण अपग्रेड अघिको तयारी

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड गर्नु अघि, केही महत्वपूर्ण तयारीहरू आवश्यक छन्। यसलाई बेवास्ता गर्दा, अपग्रेडको दौरान समस्या उत्पन्न हुन सक्छ वा डाटा गुमाउने जोखिम बढ्न सक्छ। यहाँ, प्रणालीको स्थिरता र सुरक्षालाई सुनिश्चित गर्नका लागि आधारभूत चरणहरू प्रस्तुत गर्दछौं।

प्रणालीको ब्याकअप अनिवार्य छ

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड मूल रूपमा सुरक्षित प्रक्रिया हो, तर कुनै एक अप्रत्याशित त्रुटि वा अपेक्षित समस्या निम्तिन सक्ने भएकाले, पूर्व ब्याकअप अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। ब्याकअप विधिहरू केही छन्, तर नौसिखियाहरूका लागि सजिलो हुने निम्न विधिहरू हुन्।
  • बाह्य HDD वा USB मेमोरीमा महत्वपूर्ण फाइलहरू कपी गर्नुहोस्
  • rsync कमान्ड प्रयोग गरेर होम डाइरेक्टरी सम्पूर्ण ब्याकअप गर्नुहोस्
  • Clonezilla जस्ता इमेज ब्याकअप उपकरण प्रयोग गर्नुहोस्
कमान्ड लाइनमा ब्याकअप गर्दा निम्नानुसार उदाहरण छ：
rsync -a --progress /home/your-username /media/backup-drive/
यसरी, डाटाको संरक्षण पूर्ण रूपमा गर्नुहोस्।

प्रणालीलाई नवीनतम अवस्थामा अद्यावधिक गर्नुहोस्

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड सुचारु रूपमा गर्नका लागि, हाल प्रयोग गरिरहेको प्रणालीलाई नवीनतम अवस्थामा राख्न आवश्यक छ। निम्न कमान्डहरू प्रयोग गरेर, सबै प्याकेजहरू अद्यावधिक गरौं।
sudo apt update
sudo apt upgrade
sudo apt dist-upgrade
dist-upgrade ले निर्भरता परिवर्तनसँग सम्बन्धित अपग्रेड समावेश गर्दछ, त्यसैले संस्करण अपग्रेड अघि अनिवार्य छ।

अनावश्यक प्याकेजहरू हटाउनुहोस्

अनावश्यक प्याकेजहरू प्रणालीमा बाँकी रहेमा, संस्करण अपग्रेडको दौरान त्रुटिको कारण बन्न सक्छ। निम्न कमान्डले अनावश्यक प्याकेजहरू हटाएर, प्रणालीलाई सफा अवस्थामा राखौं।
sudo apt autoremove
सँगै, क्यास पनि हटाउँदा डिस्क क्षमतामा अतिरिक्त स्थान हुन्छ, र कार्य अझ सुरक्षित रूपमा अगाडि बढ्न सकिन्छ।
sudo apt clean
माथि उल्लेखितहरू Ubuntu को संस्करण अपग्रेड अघि गर्नुपर्ने तयारीहरू हुन्। ब्याकअप र प्रणालीको मर्मतलाई सावधानीपूर्वक गर्दा, आगामी संस्करणमा सुरक्षित रूपमा स्थानान्तरण गर्न सकिन्छ।

2. संस्करण अपग्रेड गर्ने विधि

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड गर्नका लागि, मुख्य रूपमा दुई प्रकारका विधिहरू छन्: “GUI (ग्राफिकल युजर इन्टरफेस)” प्रयोग गर्ने विधि र “कमाण्ड लाइन (टर्मिनल)” प्रयोग गर्ने विधि। यहाँ, प्रत्येक विधिका लागि विशिष्ट चरणहरू र बुँदाहरू व्याख्या गर्दछौं।

GUI प्रयोग गरेर संस्करण अपग्रेड (सुरुकर्ताहरूका लागि)

डेस्कटप संस्करणको Ubuntu प्रयोग गर्नेहरूका लागि, GUI मार्फत संस्करण अपग्रेड सबैभन्दा स्पष्ट र सुरक्षित हुन्छ।

चरण १: सेटिङ्स जाँच गर्नुहोस्

पहिले, “सफ्टवेयर र अपडेट्स” खोल्नुहोस् र “अपडेट” ट्याबमा जानुहोस्। “नयाँ Ubuntu संस्करणको सूचना” को वस्तु “सबै नयाँ संस्करणहरू” वा “दीर्घकालीन समर्थन संस्करण” मा सेट भएको छ भनेर जाँच गर्नुहोस्।

चरण २: अपडेट म्यानेजर सुरु गर्नुहोस्

“सफ्टवेयर अपडेट” सुरु गर्दा, नयाँ संस्करण उपलब्ध भएमा सूचना देखाइन्छ।
बुँदा: दीर्घकालीन समर्थन (LTS) संस्करणबाट अर्को LTS संस्करणमा अपग्रेड गर्दा, अर्को LTS को पहिलो बिन्दु रिलिज (.1) पछि देखिन सक्छ।

चरण ३: संस्करण अपग्रेड कार्यान्वयन गर्नुहोस्

सूचना देखिएपछि “अपग्रेड” बटन क्लिक गर्नुहोस् र स्क्रिनको निर्देशन अनुसार अगाडि बढ्नुहोस्। केही पटक पुष्टि डायलग देखिन्छन्, त्यसैले सबै पुष्टि गरेर अगाडि बढ्नुहोस्। प्रक्रियाका दौरान बिजुली नकाट्नुहोस् भनेर ध्यान दिनुहोस्।

कमाण्ड लाइन प्रयोग गरेर संस्करण अपग्रेड (मध्य र उन्नत प्रयोगकर्ताहरूका लागि)

सर्भर वातावरण वा प्रक्रियालाई थप विस्तृत रूपमा बुझ्न चाहने अवस्थामा, कमाण्ड लाइन मार्फत संस्करण अपग्रेड उपयुक्त हुन्छ।

चरण १: आवश्यक प्याकेजहरू स्थापना गर्नुहोस्

सावधानीका लागि, अपग्रेड टुल स्थापित छ भनेर जाँच गर्नुहोस्। निम्न कमाण्डले स्थापना गर्नुहोस्।
sudo apt install update-manager-core

चरण २: सेटिङ फाइल जाँच गर्नुहोस्

/etc/update-manager/release-upgrades फाइल खोल्नुहोस् र Prompt= को मान निम्न अनुसार छ भनेर जाँच गर्नुहोस्।
  • सामान्य संस्करण प्रयोग गर्न चाहने अवस्थामा: Prompt=normal
  • केवल LTS संस्करण प्रयोग गर्न चाहने अवस्थामा: Prompt=lts
sudo nano /etc/update-manager/release-upgrades

चरण ३: संस्करण अपग्रेड कार्यान्वयन गर्नुहोस्

निम्न कमाण्डले संस्करण अपग्रेड सुरु गर्नुहोस्।
sudo do-release-upgrade
यो कमाण्डले हालको Ubuntu संस्करणबाट अर्को संस्करणमा अपग्रेड गर्दछ। बिचमा धेरै पुष्टिहरू मागिन सक्छन्, त्यसैले देखाइएको सामग्री राम्रोसँग पढेर अगाडि बढ्नुहोस्।
सुझाव: सर्भर वातावरणमा SSH मार्फत सञ्चालन गर्दै हुनुहुन्छ भने, -d वा -f DistUpgradeViewNonInteractive विकल्पहरूको प्रयोग पनि विचार गर्नुहोस्।
GUI होस् वा कमाण्ड लाइन, संस्करण अपग्रेडमा लाग्ने समय वातावरण अनुसार फरक पर्छ तर सामान्यतया ३० मिनेट देखि १ घण्टा सम्म हुन्छ। प्रक्रिया समाप्त भएपछि, स्वतः पुन: सुरु गर्न प्रेरित गरिन सक्छ।

3. संस्करण अपग्रेड गर्दा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड सामान्यतया सुरक्षित प्रक्रिया हो, तर बीचमा अप्रत्याशित समस्या उत्पन्न हुने सम्भावना शून्य छैन। यहाँ, संस्करण अपग्रेड गर्दा सामान्यतया हुने समस्याहरू, तिनको समाधान विधि, र निर्णय गर्न कठिन हुने बुँदाहरू बारे व्याख्या गर्दछौं।

त्रुटि सन्देशहरूको सम्बोधन विधि

संस्करण अपग्रेडको बीचमा, निम्न जस्ता त्रुटि सन्देशहरू देखिन सक्छन्।

उदाहरण १：「Unable to fetch some archives, maybe run apt-get update or try with –fix-missing?」

यो त्रुटिले प्याकेजहरू प्राप्त गर्न नसकिएको जनाउँछ। निम्न कमान्डहरू प्रयास गर्नुहोस्।
sudo apt update --fix-missing
फेरि अपग्रेड प्रयास गर्दा, प्रायः सामान्य रूपमा अगाडि बढ्छ।

उदाहरण २：「dpkg was interrupted, you must manually run ‘sudo dpkg –configure -a’」

यो ले स्थापना प्रक्रिया बीचमा अवरुद्ध भएको जनाउँछ। निम्न कमान्डले पुनर्स्थापना प्रयास गर्नुहोस्।
sudo dpkg --configure -a
त्यसपछि, sudo apt upgrade लाई पुनः निष्पादन गरेर स्थिति जाँच गर्नुहोस्।

कन्फिगरेसन फाइलहरूको अपडेट सम्बन्धी छनोट

संस्करण अपग्रेडको समयमा, कन्फिगरेसन फाइलहरू (जस्तै /etc/default/grub वा /etc/ssh/sshd_config आदि) लाई नयाँ संस्करणमा प्रतिस्थापन गर्ने वा नगर्ने बारे सोधिन सक्छ। छनोटका रूपमा निम्न जस्ता देखिन्छन्：
  • वर्तमान कन्फिगरेसन फाइल कायम राख्नुहोस्
  • नयाँ संस्करण स्थापना गर्नुहोस्
  • दुवैको भिन्नता तुलना गर्नुहोस् (d थिच्दा diff प्रदर्शन हुन्छ)

कुन छनोट गर्ने?

  • विशेष रूपमा कन्फिगरेसन अनुकूलित नगरेको अवस्थामा → नयाँ संस्करण स्थापना गर्नुहोस्
  • विशेष कन्फिगरेसन थपिएको अवस्थामा → वर्तमान संस्करण कायम राख्नुहोस्
यद्यपि, पछि कन्फिगरेसन फाइलहरूलाई म्यानुअल रूपमा तुलना र सम्पादन गर्न सकिन्छ, त्यसैले भिन्नता जाँचेर सावधानीपूर्वक निर्णय गर्नु सिफारिस गरिन्छ।

संस्करण अपग्रेड गर्दा बिजुली र नेटवर्क समस्याहरूमा ध्यान दिनुहोस्

संस्करण अपग्रेडको बीचमा बिजुली काटियो वा नेटवर्क विच्छेद भयो भने, प्रक्रिया बीचमा रोकिन्छ र प्रणाली अस्थिर हुने जोखिम हुन्छ। विशेष गरी ल्यापटपको अवस्थामा निम्नमा ध्यान दिनुहोस्：
  • AC एडाप्टर जोडिएको अवस्थामा गर्नुहोस्
  • स्थिर इन्टरनेट कनेक्सन सुनिश्चित गर्नुहोस्
  • लामो समयसम्म सञ्चालन आवश्यक हुने पूर्वानुमान गरी तालिका व्यवस्था गर्नुहोस्
यी ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू पालन गरेमा, Ubuntu को संस्करण अपग्रेडलाई सुरक्षित रूपमा निष्पादन गर्न सकिन्छ।

4. संस्करण अपग्रेड पछि जाँच गर्नुपर्ने कुराहरू

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड सफलतापूर्वक सम्पन्न भए पनि, तुरुन्तै प्रयोग सुरु गर्नुको सट्टा, केही जाँच र समायोजन गरेर, प्रणालीलाई थप स्थिर र आरामदायी रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यो खण्डमा, अपग्रेड पछि गर्न चाहिने बुँदाहरूको सारांश दिइएको छ।

प्रणालीको संस्करण जाँच

पहिले, संस्करण अपग्रेड सफल भएको छ कि छैन भनेर जाँच गर्न, प्रणाली जानकारी जाँचौं। निम्न कमान्डलाई टर्मिनलमा चलाउनुहोस्।
lsb_release -a
आउटपुट उदाहरण:
Distributor ID: Ubuntu
Description:    Ubuntu 24.04 LTS
Release:        24.04
Codename:       noble
यसरी, लक्षित संस्करण देखाइएको छ भने अपग्रेड सफल भएको छ।

अनावश्यक प्याकेजहरू फेरि हटाउनुहोस्

संस्करण अपग्रेड पछि, पुरानो संस्करणमा प्रयोग भएका अनावश्यक प्याकेजहरू वा निर्भरता बाँकी रहन सक्छन्। प्रणालीको हल्कापन र स्थिरता सुधारका लागि, निम्न कमान्डले अनावश्यक फाइलहरू हटाउनुहोस्।
sudo apt autoremove
sudo apt clean
यसले अनावश्यक क्यास र प्रयोग नभएका लाइब्रेरीहरू हटाउँछ, जसले डिस्क स्थान बचत पनि गर्छ।

जापानी इनपुट वा लोकेल सेटिङ जाँच

संस्करण अपग्रेड तुरुन्तै पछि, जापानी इनपुट (विशेष गरी IBus वा Fcitx) सही रूपमा काम नगर्न सक्छ। यदि जापानी इनपुट गर्न सकिँदैन, वा इनपुट स्रोत हराएको छ भने, निम्न सञ्चालनले पुन: सेट गर्न सकिन्छ।

Fcitx प्रयोग गर्दा:

sudo apt install fcitx-mozc
im-config -n fcitx
लगआउट वा पुन: सुरु पछि, इनपुट मेथड सक्रिय हुन्छ।

लोकेलको पुन: सेटिङ:

sudo dpkg-reconfigure locales
प्रदर्शन भाषा अंग्रेजीमा फर्किएको छ भने यो प्रभावकारी हुन्छ।

तृतीय-पक्ष एप्लिकेसनहरूको कार्य जाँच

संस्करण अपग्रेडले, PPA (व्यक्तिगत प्याकेज अभिलेखागार) वा Snap एपहरूको अनुकूलता परिवर्तन हुन सक्छ। निम्न बुँदाहरू जाँच गर्नुहोस्।
  • प्राय: प्रयोग हुने एपहरू सामान्य रूपमा सुरु हुन्छन् कि
  • PPA निष्क्रिय भएको छैन (आवश्यक भए पुन: थप्नुहोस्)
  • Snap एपहरूको स्वचालित अपडेट सेटिङ बाँकी छ कि
PPA को पुन: सक्रियता, /etc/apt/sources.list.d/ जाँच गर्नुहोस्, आवश्यक भए पुन: थप्नुहोस् र पुन: प्रमाणीकरण गर्नुहोस्। माथि उल्लेखितहरू Ubuntu को संस्करण अपग्रेड पछि गर्नुपर्ने जाँचहरू हुन्। प्रणालीको कार्यमा समस्या छैन भने, दैनिक प्रयोग पुन: सुरु गर्न सकिन्छ।

5. सामान्य प्रश्नहरू (FAQ)

Ubuntu को संस्करण अपग्रेड सम्बन्धमा, प्रयोगकर्ताहरूबाट बारम्बार प्राप्त हुने प्रश्नहरू र तिनका उत्तरहरू संकलित छन्। अब अपग्रेड गर्नेहरू वा पहिले नै काम समाप्त गरेका व्यक्तिहरूको शंका समाधानमा यसलाई उपयोग गर्नुहोस्।

Q1. Ubuntu को संस्करण अपग्रेडमा कति समय लाग्छ?

A1. वातावरण र इन्टरनेट गतिको आधारमा फरक पर्छ, तर सामान्यतया ३० मिनेट देखि १ घण्टा सम्मको समय राख्नु सुरक्षित हुन्छ। पुरानो संस्करणबाट धेरै चरणहरू हुँदै अपग्रेड गर्ने अवस्थामा (उदाहरण: १८.०४ → २२.०४) वा कम स्पेकको मेसिन प्रयोग गर्दा थप समय लाग्न सक्छ। पहिले नै पर्याप्त समय सुनिश्चित गर्नुहोस्।

Q2. संस्करण अपग्रेड गर्दा बिजुली झर्यो भने के गर्ने?

A2. बिजुली काटिएमा, प्रणाली फाइलहरू क्षतिग्रस्त हुने सम्भावना हुन्छ। पहिले निम्न विधिहरू प्रयास गर्नुहोस्:
  1. रिकभरी मोडमा सुरु गर्नुहोस् (GRUB मेनुबाट “Advanced options” → “Recovery mode”)
  2. निम्न कमान्डहरूले मर्मत प्रयास गर्नुहोस्:
sudo dpkg --configure -a
sudo apt update
sudo apt upgrade
  1. अवस्था झन् खराब भएमा, ब्याकअपबाट पुनर्स्थापना गर्नुहोस् वा Live USB बाट सुरु गरेर डाटा सुरक्षित गर्नुहोस्।

Q3. LTS (दीर्घकालीन समर्थन) संस्करण र सामान्य संस्करणबीचको भिन्नता के हो?

A3. LTS (Long Term Support) संस्करणमा ५ वर्षको समर्थन प्रदान गरिन्छ, जसमा स्थिरता र विश्वसनीयतालाई प्राथमिकता दिइन्छ। अर्कोतर्फ, सामान्य संस्करण (इन्टरिम रिलिज) मा नयाँ सुविधाहरू चाँडै लागू हुन्छन् तर समर्थन अवधि ९ महिना मात्र हुन्छ।
  • LTS संस्करण छान्ने व्यक्ति: सर्भर प्रयोग, व्यावसायिक उपयोग, स्थिरता प्राथमिकता दिने प्रयोगकर्ता
  • सामान्य संस्करण छान्ने व्यक्ति: सधैंभरि नयाँ Ubuntu अनुभव गर्न चाहने उन्नत प्रयोगकर्ता वा विकासकर्ता

Q4. पुरानो संस्करणबाट सीधै नयाँ संस्करणमा अपग्रेड गर्न सकिन्छ?

A4. होइन, सामान्यतया एक-एक गर्दै माथिल्लो संस्करणमा अपग्रेड गर्न आवश्यक हुन्छ। उदाहरणका लागि, १८.०४ LTS बाट २२.०४ LTS मा सीधै सर्न सकिँदैन, बीचमा २०.०४ LTS बाट गुजर्नुपर्छ। यद्यपि, LTS → LTS बीचको अपग्रेड Ubuntu ले आधिकारिक रूपमा समर्थन गर्दछ, र do-release-upgrade ले सम्हाल्न सकिने अवस्थाहरू पनि छन्।

Q5. संस्करण अपग्रेड पछि समस्या आयो भने, पहिलेको अवस्थामा फर्काउन सकिन्छ?

A5. Ubuntu मा Windows जस्तो “रोल्ब्याक” सुविधा छैन। त्यसैले, अपग्रेड अघि ब्याकअप लिनु अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। जसरी पनि फर्काउन चाहनुहुन्छ भने, पुरानो संस्करणको ISO इमेज प्रयोग गरेर क्लिन इन्स्टलेशन गर्नुहोस् र ब्याकअपबाट वातावरण पुनर्स्थापना गर्नुहोस्। यी FAQ हरू Ubuntu को संस्करण अपग्रेडमा वास्तविक प्रयोगकर्ताहरूको आवाजमा आधारित छन्। शंका हरू अघि नै समाधान गरेर, आश्वासित रूपमा अपग्रेड काम अगाडि बढाउन सकिन्छ।