Ubuntu र CentOS को भिन्नता के हो? प्रयोगअनुसार छनोट र फाइदाहरूको व्याख्या

1. परिचय

2. Ubuntu र CentOS को अवलोकन

Ubuntu को विशेषताहरू

• प्रयोगकर्ता-अनुकूल डिजाइन Ubuntu ले Linux मा अभ्यस्त नभएका प्रयोगकर्ताहरूलाई पनि सजिलै प्रयोग गर्न सकिने डिजाइन अपनाएको छ, जसमा स्थापना देखि सेटिङसम्मको प्रक्रिया सहज र सहज छ। डेस्कटप संस्करणमा शुरुआतीहरूलाई लोकप्रिय ‘GNOME’ अपनाइएको छ, जसले Windows वा macOS बाट संक्रमण पनि तुलनात्मक रूपमा सहज बनाउँछ।
• व्यापक समर्थन र समुदाय Canonical कम्पनीले Ubuntu का लागि व्यावसायिक समर्थन प्रदान गर्दछ, विशेष गरी LTS (Long Term Support) संस्करणहरूमा लामो अवधिको सुरक्षा अपडेट र समर्थन उपलब्ध हुन्छ। साथै, विश्वभरका प्रयोगकर्ता र विकासकर्ताहरूको समुदाय पनि अत्यन्त सक्रिय छ, जसमा प्राविधिक समस्याहरू वा त्रुटिहरू सम्बन्धी जानकारी प्रशस्त छ।
• रिलिज चक्र Ubuntu मा सामान्य संस्करण र LTS संस्करण दुई प्रकारका रिलिज छन्, सामान्य संस्करण हरेक छ महिनामा रिलिज हुन्छ। अर्कोतर्फ, LTS संस्करण दुई वर्षमा एकपटक रिलिज हुन्छ र पाँच वर्षको समर्थन अवधि हुन्छ, जसले स्थिरतालाई प्राथमिकता दिने प्रयोगकर्ताहरूलाई लोकप्रिय छ।

CentOS को विशेषताहरू

• एंटरप्राइज-उन्मुख स्थिरता CentOS RHEL को समान स्रोत कोड प्रयोग गरेर निर्माण गरिएको छ, जसमा कम्पनीहरूले माग गर्ने उच्च स्थिरता र विश्वसनीयता विशेषता छ। बारम्बार अपडेट आवश्यक नपर्ने भएकाले, लामो अवधिसम्म एकै वातावरण कायम राख्न सकिने पक्षलाई मूल्यांकन गरिन्छ।
• समुदाय-नेतृत्व विकास CentOS लाई RHEL को निःशुल्क संस्करण भनिन्छ तर व्यावसायिक समर्थन छैन, मुख्य रूपमा समुदायबाट समर्थन प्रदान गरिन्छ। यद्यपि, RHEL सँग संगतता भएकोले RHEL का लागि उपलब्ध धेरै प्राविधिक जानकारीहरू सन्दर्भको रूपमा उपयोगी हुन्छन्।
• रिलिज चक्र र समर्थन अवधि CentOS ले RHEL अनुसारको रिलिज चक्र अपनाएको छ, सामान्यतया केही वर्षमा एकपटक ठूलो अपडेट गरिन्छ। साथै, रिलिज पछि पनि लामो अवधिको समर्थन प्रदान गरिन्छ, जसले विशेष गरी सर्भर वा व्यवसायिक प्रणालीहरू जस्ता लामो समयसम्म स्थिर रूपमा सञ्चालन गर्न चाहिने उद्देश्यका लागि उपयुक्त छ।

3. मुख्य भिन्नताहरूको तुलना

विकासकर्ता र समर्थन प्रणाली

• Ubuntu: Canonical कम्पनीद्वारा व्यावसायिक समर्थन Ubuntu ले विकासकर्ता Canonical कम्पनीद्वारा व्यावसायिक समर्थन पूर्ण छ, विशेष गरी LTS संस्करणमा ५ वर्षको दीर्घकालीन समर्थन प्राप्त गर्न सकिन्छ। थप रूपमा, एंटरप्राइजका लागि तिर्नुपर्ने समर्थन पनि प्रदान गरिन्छ, जसले सर्वर प्रयोग वा कम्पनीको सञ्चालन वातावरणमा पनि स्थिर रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• CentOS: सामुदायिक नेतृत्व र RHEL सँगको अनुकूलता अर्कोतर्फ, CentOS Red Hat Enterprise Linux (RHEL) सँगै स्रोत कोडबाट व्युत्पन्न छ, तर समर्थन मुख्य रूपमा सामुदायिक रूपमा प्रदान गरिन्छ। त्यसैले, CentOS निःशुल्क रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ, र RHEL सँग मेल खाने प्रणाली वातावरणको निर्माण कम लागतमा सम्भव छ। यद्यपि, आधिकारिक व्यावसायिक समर्थन प्रदान गरिँदैन, त्यसैले प्राविधिक समर्थन आवश्यक भएमा बाह्य प्राविधिकहरू वा स्रोतहरूको प्रयोग गर्नुपर्छ।

प्याकेज व्यवस्थापन प्रणाली

• Ubuntu: APT र DEB प्याकेज Ubuntu Debian मा आधारित भएकोले, प्याकेज व्यवस्थापनका लागि APT (Advanced Package Tool) प्रयोग गरिन्छ, र DEB ढाँचाको प्याकेज अपनाइएको छ। APT ले धेरै रिभोजिटरी र प्याकेजहरू प्रदान गर्दछ, जसले सफ्टवेयरको स्थापना र व्यवस्थापन सजिलो बनाउँछ। थप रूपमा, आधिकारिक बाहेकका PPA (Personal Package Archive) प्रयोग गरेर, नवीनतम प्याकेजहरू वा आफ्नै सफ्टवेयरहरूलाई सजिलै स्थापना गर्न सकिने सुविधा पनि छ।
• CentOS: YUM वा DNF र RPM प्याकेज CentOS ले RHEL को प्रवाहलाई पछ्याएकोले, प्याकेज व्यवस्थापनका लागि YUM (Yellowdog Updater, Modified) वा यसको उत्तराधिकारी DNF प्रयोग गरिन्छ, र RPM ढाँचाको प्याकेज अपनाइएको छ। RPM प्याकेजहरूमा स्थिरता जोड दिइएको छ, र एंटरप्राइज वातावरणमा प्रयोग धेरै हुने विशेषता छ। विशेष गरी, व्यावसायिक प्रणालीका लागि एप्लिकेसनहरू वा मिडलवेयरहरू धेरै प्रदान गरिन्छन्, जसले कम्पनीको सञ्चालन प्रणालीमा उच्च सुविधा प्रदान गर्दछ।

रिलिज चक्र र समर्थन अवधि

• Ubuntu: ६ महिनामा एक पटकको रिलिज र LTS संस्करणको ५ वर्ष समर्थन Ubuntu मा आधा वर्षमा एक पटकको रिलिज चक्र सेट गरिएको छ, जसले सधैं नवीनतम सुविधा र प्रदर्शन प्रदान गर्ने डिजाइन गरिएको छ। थप रूपमा, LTS (Long Term Support) संस्करणमा, रिलिज पछि ५ वर्षको दीर्घकालीन समर्थन ग्यारेन्टी गरिएको छ, जसले स्थिर वातावरण खोज्ने प्रयोगकर्ताहरूका लागि उपयुक्त छ।
• CentOS: RHEL अनुसारको रिलिज र दीर्घकालीन समर्थन CentOS को रिलिज चक्र RHEL अनुसार हुन्छ, र केही वर्षमा एक पटक ठूलो अपडेट गरिन्छ। विशेष गरी, एंटरप्राइज प्रयोगमा बारम्बार संस्करण परिवर्तन आवश्यक नपर्ने भएकाले, लामो समयसम्म एकै वातावरण कायम राख्न चाहने प्रयोगकर्ताहरूका लागि आकर्षक छ। समर्थन अवधि १० वर्षसम्म पनि हुन सक्छ, जसले दीर्घकालीन सञ्चालन आवश्यक पर्ने प्रणालीहरूका लागि उपयुक्त छ।

डिफल्ट फाइल सिस्टम

• Ubuntu: ext4 (ZFS पनि समर्थन) Ubuntu को डिफल्ट फाइल सिस्टम ext4 हो, तर ZFS पनि समर्थन गर्दछ। ZFS डाटाको एकरूपता र संरक्षण सुविधामा उत्कृष्ट फाइल सिस्टम हो, जसले ठूलो मात्राको डाटा वा सर्वर सञ्चालनका लागि उपयुक्त छ। ext4 पनि द्रुत र विश्वसनीय छ, र डेस्कटपबाट सर्वरसम्म व्यापक रूपमा प्रयोग हुन्छ।
• CentOS: XFS वा ext4 CentOS को डिफल्ट फाइल सिस्टम XFS हो, जसले ठूलो स्तरको डाटा सञ्चालनका लागि उपयुक्त छ। XFS मा द्रुत डाटा प्रोसेसिङ प्रदर्शन र उत्कृष्ट स्केलेबिलिटी छ, जसले एंटरप्राइज प्रणालीहरूमा राम्रोसँग प्रयोग हुन्छ। ext4 पनि छनोट गर्न सकिन्छ, र प्रयोग दृश्य अनुसार लचिलो रूपमा सम्हाल्न सकिन्छ।

प्रयोगकर्ता इन्टरफेस

• Ubuntu: डेस्कटप संस्करण (GUI) र सर्वर संस्करण (CLI) को प्रदान Ubuntu ले डेस्कटप संस्करण र सर्वर संस्करण दुवै प्रदान गर्दछ, र डेस्कटप संस्करणमा प्रयोग गर्न सजिलो GNOME आधारित GUI अपनाइएको छ। GUI वातावरण डिफल्ट रूपमा स्थापना हुने भएकाले, Linux नयाँ प्रयोगकर्ताहरूले पनि सजिलै सुरु गर्न सक्छन्। सर्वर संस्करणमा CLI वातावरण डिफल्ट छ, र आवश्यक अनुसार GUI थप्न सकिने लचकता छ।
• CentOS: मुख्य रूपमा सर्वरका लागि, GUI वैकल्पिक CentOS मुख्य रूपमा सर्वरका लागि प्रदान गरिन्छ, र प्रारम्भिक स्थापनामा GUI समावेश हुँदैन। आवश्यक अनुसार GUI थप्न सकिन्छ, तर मुख्य रूपमा CLI वातावरणमा सञ्चालन आधारभूत छ। सर्वर व्यवस्थापनमा अभ्यस्त मध्य र उच्च स्तरका प्रयोगकर्ताहरूका लागि डिजाइन गरिएको छ, र अतिरिक्त स्रोतहरू प्रयोग नगर्न डिफल्ट रूपमा GUI नराखिएको विशेषता पनि छ।

4. प्रयोगका अनुसार छनोटका बुँदाहरू

डेस्कटप प्रयोग

• Ubuntu को सजिलो प्रयोग र एप्लिकेसनहरूको पूर्णता डेस्कटप प्रयोगको लागि, Ubuntu विशेष रूपमा सिफारिस गरिन्छ। Ubuntu मा GUI सामान्य रूपमा उपलब्ध छ, त्यसैले Windows वा macOS बाट स्थानान्तरण गरेका प्रयोगकर्ताहरूका लागि पनि सजिलो र डिजाइन गरिएको छ। साथै, धेरै एप्लिकेसनहरू आधिकारिक रिपोजिटरीबाट प्रदान गरिन्छन्, र सफ्टवेयर स्थापना पनि सजिलो छ। धेरै फ्री सफ्टवेयरहरू, अफिस सुइटहरू, मल्टिमिडिया उपकरणहरू उपलब्ध छन्, र दैनिक PC कार्य वा विकास कार्य पनि सहजै सम्पन्न गर्न सकिन्छ।
• CentOS डेस्कटप प्रयोगको लागि उपयुक्त छैन अर्कोतर्फ, CentOS डेस्कटप प्रयोगको लागि धेरै उपयुक्त छैन। CentOS मुख्य रूपमा सर्भर वातावरणको लागि डिजाइन गरिएको छ, र डेस्कटप प्रयोगको लागि आवश्यक एप्लिकेसनहरू कम छन्। GUI पनि डिफल्ट रूपमा स्थापना गरिएको हुँदैन, त्यसैले CentOS लाई डेस्कटप प्रयोगको लागि प्रयोग गर्न थप सेटिङ र सफ्टवेयर स्थापना आवश्यक छ।

सर्भर प्रयोग

• CentOS को स्थिरता र दीर्घकालीन समर्थनको फाइदा सर्भर प्रयोगको लागि, CentOS को स्थिरता र दीर्घकालीन समर्थनको दृष्टिकोणले उत्कृष्ट छ। CentOS Red Hat Enterprise Linux (RHEL) को स्रोत कोडमा आधारित छ, त्यसैले व्यावसायिक वातावरणमा धेरै सञ्चालन अनुभव छ र विश्वसनीय मानिन्छ। साथै, बारम्बार अपडेट आवश्यक नहुने भएकाले दीर्घकालीन सञ्चालनको लागि उपयुक्त छ, र मेन्टेनान्सको झन्झट कम गर्न सकिन्छ। यस कारणले, विशेष गरी कम्पनीको व्यवसायिक प्रणाली वा वेब सर्भर निर्माणको लागि CentOS छनोट गरिन्छ।
• Ubuntu को सर्भर संस्करणको लचकता र समर्थनको पूर्णता Ubuntu पनि सर्भर प्रयोगको लागि उपयुक्त छ, विशेष गरी नवीनतम प्रविधि वा क्लाउड वातावरणसँग अनुकूलित प्रणाली निर्माण गर्न चाहने अवस्थामा उत्कृष्ट छनोट हो। Canonical कम्पनीद्वारा दीर्घकालीन समर्थनसहितको LTS संस्करण एंटरप्राइज वातावरणमा पनि स्थिर रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ, त्यसैले धेरै कम्पनीहरूले अपनाएका छन्। थप रूपमा, क्लाउड-आधारित सेवाहरू (AWS वा GCP आदि) सँगको अनुकूलता उच्च छ, र कन्टेनर वा भर्चुअलाइजेसन प्रविधि प्रयोग गरिएको वातावरणमा पनि Ubuntu छनोट गरिन्छ।

विकास वातावरण

• Ubuntu को नवीनतम प्याकेजहरू र विकास उपकरणहरूको पूर्णता विकास वातावरणको रूपमा प्रयोग गर्दा, Ubuntu मा नवीनतम प्याकेजहरू र लाइब्रेरीहरू धेरै छन्, र विशेष गरी उत्कृष्ट छनोट हो। Python, Node.js, Docker आदि मुख्य विकास उपकरणहरू सामान्य रिपोजिटरीबाट सजिलै स्थापना गर्न सकिन्छ, त्यसैले विकास गतिलाई महत्व दिने इन्जिनियरहरूका लागि उपयुक्त छ। साथै, APT प्याकेज व्यवस्थापन प्रणालीद्वारा निर्भरता समाधान सजिलो छ, र शुरुआतीदेखि उन्नत प्रयोगकर्ताहरूसम्म व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
• CentOS को एंटरप्राइज वातावरणमा प्रयोगको अनुभव अर्कोतर्फ, CentOS एंटरप्राइज-उन्मुख विकास वातावरणमा धेरै प्रयोग हुन्छ, विशेष गरी कम्पनीहरूले निर्माण गर्ने मजबुत प्रणाली विकासको लागि उपयुक्त छ। CentOS ले स्थिरतालाई महत्व दिन्छ, त्यसैले मिशन क्रिटिकल प्रणाली वा ठूलो डाटाबेस ह्यान्डल गर्ने वातावरणको लागि उपयुक्त छ। Red Hat सँग मिल्दोजुल्दो विकास वातावरण आवश्यक परियोजनाहरूमा CentOS छनोट गरिने अवस्था धेरै छ।

5. सारांश

• Ubuntu डेस्कटप उपयोग वा नवीनतम विकास वातावरणका लागि उपयुक्त डिस्ट्रीब्युसन हो। प्रयोग गर्न सजिलो GUI र धेरै एप्लिकेसनहरूका साथै, APT मार्फत कुशल प्याकेज व्यवस्थापन प्रणालीले शुरुआतीदेखि उन्नत प्रयोगकर्ताहरू सम्म धेरै प्रयोगकर्ताहरूलाई लोकप्रिय छ। यसबाहेक, LTS संस्करणको ५ वर्षको समर्थनले एंटरप्राइज वातावरणमा पनि विश्वसनीय रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• CentOS एंटरप्राइजउन्मुख स्थिरता र दीर्घकालीन समर्थन आवश्यक पर्ने सर्भर उपयोगका लागि उपयुक्त छ, र Red Hat Enterprise Linux (RHEL) सँगको अनुकूलताले यसको विश्वसनीयतालाई समर्थन गर्छ। मुख्य रूपमा CLI वातावरणमा प्रयोग हुने भएकाले मध्य तथा उन्नत प्रयोगकर्ताहरूका लागि उपयुक्त छ, तर कम्पनीका व्यवसायिक प्रणाली वा वेब सर्भरको रूपमा व्यापक रूपमा अपनाइएको छ।