Jak bezpiecznie zaktualizować Ubuntu: Przewodnik krok po kroku dla początkujących i zaawansowanych użytkowników

1. Przygotowanie przed aktualizacją

Przed aktualizacją Ubuntu ważne jest podjęcie kilku istotnych kroków. Pominięcie ich może spowodować problemy podczas procesu aktualizacji lub zwiększyć ryzyko utraty danych. Ten rozdział opisuje podstawowe czynności, które pomogą zapewnić stabilność i bezpieczeństwo systemu.

Kopie zapasowe są niezbędne

Choć aktualizacje Ubuntu są zazwyczaj bezpieczne, tworzenie kopii zapasowej z wyprzedzeniem jest niezbędne na wypadek, gdyby coś poszło nie tak lub wystąpiły nieoczekiwane błędy.

Istnieje kilka sposobów tworzenia kopii zapasowych danych. Poniższe opcje są proste i przyjazne dla początkujących:

• Skopiuj ważne pliki na zewnętrzny dysk HDD lub pamięć USB
• Użyj polecenia rsync, aby wykonać kopię całego katalogu domowego
• Skorzystaj z narzędzi do tworzenia obrazów, takich jak Clonezilla

Oto przykład, jak wykonać kopię zapasową z poziomu wiersza poleceń:

rsync -a --progress /home/your-username /media/backup-drive/

Upewnij się, że Twoje dane są w pełni zabezpieczone przed przystąpieniem do aktualizacji.

Najpierw zaktualizuj system

Aby zapewnić płynną aktualizację, bieżący system Ubuntu powinien być w pełni zaktualizowany. Uruchom następujące polecenia, aby zaktualizować wszystkie zainstalowane pakiety:

sudo apt update
sudo apt upgrade
sudo apt dist-upgrade

dist-upgrade jest szczególnie ważne, ponieważ obsługuje aktualizacje związane ze zmianami zależności.

Usuń niepotrzebne pakiety

Pozostałe pakiety mogą powodować błędy podczas aktualizacji. Oczyść system, używając następującego polecenia:

sudo apt autoremove

Warto również wyczyścić pamięć podręczną pakietów, aby zwolnić miejsce na dysku i zwiększyć niezawodność aktualizacji:

sudo apt clean

To są kluczowe kroki, które należy wykonać przed aktualizacją Ubuntu. Tworząc kopię zapasową danych i dbając o prawidłowe utrzymanie systemu, możesz przeprowadzić aktualizację z spokojną głową.

2. Jak zaktualizować Ubuntu

Istnieją dwa główne sposoby aktualizacji Ubuntu: przy użyciu interfejsu graficznego (GUI) lub wiersza poleceń (Terminal). Ten rozdział wyjaśnia oba podejścia krok po kroku, wraz z przydatnymi wskazówkami.

Aktualizacja przez GUI (zalecane dla początkujących)

Jeśli używasz wersji desktopowej Ubuntu, metoda aktualizacji przez GUI jest najbardziej przyjazna dla użytkownika i najmniej stresująca.

Krok 1: Sprawdź ustawienia

Najpierw otwórz „Oprogramowanie i aktualizacje” i przejdź do zakładki „Aktualizacje”. Upewnij się, że opcja „Powiadamiaj mnie o nowej wersji Ubuntu” jest ustawiona na „Dla każdej nowej wersji” lub „Dla wersji z długoterminowym wsparciem”.

Krok 2: Uruchom Menedżera aktualizacji

Otwórz „Program do aktualizacji oprogramowania”. Jeśli dostępna jest nowa wersja, zobaczysz powiadomienie.

Uwaga: Jeśli aktualizujesz z jednej wersji LTS (Long Term Support) do kolejnej, aktualizacja może pojawić się dopiero po pierwszym wydaniu punktowym (np. 22.04.1).

Krok 3: Przejdź do aktualizacji

Kliknij przycisk „Aktualizuj”, gdy pojawi się monit, i postępuj zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie. Zostaniesz poproszony o potwierdzenie kilku kroków, więc dokładnie je przejrzyj. Upewnij się, że komputer pozostaje włączony przez cały proces.

Aktualizacja przez wiersz poleceń (dla użytkowników średniozaawansowanych i zaawansowanych)

W środowiskach serwerowych lub gdy potrzebna jest większa kontrola nad procesem, aktualizacja przez wiersz poleceń jest preferowaną metodą.

Krok 1: Zainstaluj wymagane pakiety

Upewnij się, że narzędzie do aktualizacji jest zainstalowane. Uruchom następujące polecenie, aby mieć pewność:

sudo apt install update-manager-core

Krok 2: Sprawdź plik konfiguracyjny

Otwórz plik /etc/update-manager/release-upgrades i sprawdź wartość Prompt= w następujący sposób:

• Dla zwykłych (nie‑LTS) wydań: Prompt=normal
• Tylko dla wydań LTS: Prompt=lts

  sudo nano /etc/update-manager/release-upgrades
  

Krok 3: Rozpocznij aktualizację

Uruchom poniższe polecenie, aby rozpocząć proces aktualizacji:

sudo do-release-upgrade

To polecenie zaktualizuje Twoją bieżącą wersję Ubuntu do najnowszej dostępnej. Możesz zostać poproszony o potwierdzenie kilku komunikatów, więc uważnie czytaj każde z nich.

Wskazówka: Jeśli aktualizujesz przez SSH (np. na serwerze), rozważ użycie opcji -d lub -f DistUpgradeViewNonInteractive.

Bez względu na to, czy używasz interfejsu graficznego, czy wiersza poleceń, aktualizacja zazwyczaj trwa około 30 minut do 1 godziny w zależności od Twojego systemu. Po zakończeniu procesu możesz zostać poproszony o ponowne uruchomienie.

3. Ważne uwagi podczas aktualizacji

Aktualizacja Ubuntu jest generalnie bezpiecznym procesem, ale zawsze istnieje szansa, że coś nieoczekiwanego może się zdarzyć. Ten rozdział omawia powszechne problemy podczas aktualizacji, jak sobie z nimi radzić oraz wskazówki dotyczące podejmowania właściwych decyzji, gdy zostaniesz o to poproszony.

Jak radzić sobie z komunikatami o błędach

Podczas aktualizacji możesz napotkać komunikaty o błędach, takie jak te poniżej.

Przykład 1: „Unable to fetch some archives, maybe run apt-get update or try with –fix-missing?”

Ten błąd oznacza, że niektóre pakiety nie mogły zostać pobrane. Spróbuj następującego polecenia:

sudo apt update --fix-missing

W większości przypadków aktualizacja może przebiec pomyślnie po ponownej próbie.

Przykład 2: „dpkg was interrupted, you must manually run 'sudo dpkg –configure -a'”

To wskazuje, że proces instalacji został przerwany. Spróbuj odzyskać za pomocą tego polecenia:

sudo dpkg --configure -a

Następnie uruchom ponownie sudo apt upgrade, aby sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.

Wybór, co zrobić z plikami konfiguracyjnymi

Podczas aktualizacji możesz zostać zapytany, czy zastąpić pliki konfiguracyjne (takie jak /etc/default/grub lub /etc/ssh/sshd_config) nowszymi wersjami.

Zazwyczaj zobaczysz następujące opcje:

• Zachowaj obecną wersję
• Zainstaluj nową wersję
• Porównaj obie wersje (naciśnij d, aby zobaczyć różnice)

Którą opcję powinieneś wybrać?

• Jeśli nie wprowadziłeś żadnych niestandardowych zmian → Zainstaluj nową wersję
• Jeśli wprowadziłeś konkretne zmiany → Zachowaj obecną wersję

Mimo to, możesz później ręcznie porównać i edytować pliki konfiguracyjne. W razie wątpliwości sprawdź różnice i podejmij świadomą decyzję.

Unikaj problemów z zasilaniem lub siecią podczas aktualizacji

Jeśli zasilanie zostanie odcięte lub połączenie internetowe zostanie przerwane podczas aktualizacji, proces może zatrzymać się w połowie, co może spowodować niestabilność systemu. Jest to szczególnie ważne dla użytkowników laptopów. Podejmij następujące środki ostrożności:

• Podłącz swoje urządzenie do źródła zasilania
• Zapewnij stabilne połączenie internetowe
• Wyznacz wystarczająco dużo czasu na cały proces bez przerw

Przestrzegając tych środków ostrożności, możesz bezpiecznie ukończyć proces aktualizacji Ubuntu.

4. Lista kontrolna po aktualizacji

Nawet jeśli aktualizacja Ubuntu zakończy się pomyślnie, ważne jest wykonanie kilku sprawdzeń i wprowadzenie pewnych dostosowań, aby zapewnić stabilność i wygodę użytkowania systemu. Ten rozdział opisuje kluczowe kroki do wykonania po aktualizacji.

Sprawdź wersję systemu

Najpierw zweryfikuj, czy aktualizacja przebiegła pomyślnie, sprawdzając informacje o systemie. Uruchom następujące polecenie w terminalu:

lsb_release -a

Przykładowe wyjście:

Distributor ID: Ubuntu
Description:    Ubuntu 24.04 LTS
Release:        24.04
Codename:       noble

Jeśli zobaczysz wymienioną zamierzoną wersję, Twoja aktualizacja przebiegła pomyślnie.

Usuń nieużywane pakiety

Po aktualizacji stare pakiety i zależności z poprzedniej wersji mogą nadal pozostać. Aby zwolnić miejsce i poprawić stabilność, uruchom następujące polecenia, aby je wyczyścić:

sudo apt autoremove
sudo apt clean

To usuwa niepotrzebne pamięć podręczną i nieużywane biblioteki, pomagając w oszczędzaniu miejsca na dysku.

Sprawdź ustawienia wejścia japońskiego i locale

Po aktualizacji wejście japońskie (zwłaszcza IBus lub Fcitx) może nie działać poprawnie. Jeśli nie możesz wpisywać po japońsku lub brakuje źródła wejścia, postępuj zgodnie z tymi krokami, aby je zresetować.

Jeśli używasz Fcitx:

sudo apt install fcitx-mozc
im-config -n fcitx

Po wylogowaniu lub ponownym uruchomieniu metoda wejścia powinna być włączona.

Aby skonfigurować ponownie ustawienia locale:

sudo dpkg-reconfigure locales

To może być pomocne, jeśli język wyświetlania przypadkowo powrócił do angielskiego lub innego języka.

Sprawdź aplikacje firm trzecich

Aktualizacja Ubuntu może czasami wpływać na kompatybilność PPA (Personal Package Archives) lub aplikacji Snap. Sprawdź następujące punkty:

• Upewnij się, że często używane aplikacje działają prawidłowo
• Sprawdź, czy PPA zostały wyłączone podczas aktualizacji (dodaj je ponownie w razie potrzeby)
• Upewnij się, że aplikacje Snap nadal są ustawione na automatyczną aktualizację

Aby ponownie włączyć PPA, sprawdź katalog /etc/apt/sources.list.d/ i w razie potrzeby dodaj ponownie lub ponownie uwierzytelnij repozytoria.

To są kluczowe kroki do podjęcia po aktualizacji Ubuntu. Gdy potwierdzisz, że system działa prawidłowo, możesz z pewnością wrócić do codziennego użytkowania.

5. Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Oto kilka często zadawanych pytań i odpowiedzi dotyczących aktualizacji Ubuntu. Niezależnie od tego, czy planujesz aktualizację, czy już ją zakończyłeś, ta sekcja może pomóc rozwiać typowe wątpliwości.

P1. Jak długo trwa aktualizacja Ubuntu?

O1. To zależy od twojego środowiska i prędkości internetu, ale zazwyczaj trwa to około 30 minut do 1 godziny.
Jeśli aktualizujesz ze starszej wersji przez kilka etapów (np. 18.04 → 22.04) lub używasz słabego komputera, może to potrwać dłużej. Upewnij się, że zarezerwujesz wystarczająco dużo czasu z wyprzedzeniem.

P2. Co zrobić, jeśli podczas aktualizacji nastąpi przerwa w zasilaniu?

O2. Przerwa w zasilaniu może uszkodzić pliki systemowe. Najpierw spróbuj wykonać następujące kroki:

1. Uruchom system w trybie odzyskiwania (z GRUB, wybierz „Advanced options” → „Recovery mode”)
2. Spróbuj naprawić przy użyciu następujących poleceń:

   sudo dpkg --configure -a
   sudo apt update
   sudo apt upgrade
   

3. Jeśli system jest zbyt uszkodzony, przywróć go z kopii zapasowej lub użyj Live USB, aby odzyskać dane.

P3. Jaka jest różnica między wersją LTS a wersją standardową?

O3. Wersje LTS (Long Term Support) otrzymują aktualizacje przez 5 lat i koncentrują się na stabilności oraz niezawodności. Standardowe (przejściowe) wersje wprowadzają nowe funkcje szybciej, ale są wspierane tylko przez 9 miesięcy.

• Kto powinien używać LTS: Użytkownicy serwerów, środowiska biznesowe oraz osoby, które priorytetowo traktują stabilność systemu
• Kto powinien używać wersji standardowych: Zaawansowani użytkownicy i deweloperzy, którzy chcą najnowszych funkcji

P4. Czy mogę zaktualizować bezpośrednio ze starej wersji do najnowszej?

O4. Nie, zazwyczaj musisz aktualizować wersję po wersji. Na przykład nie możesz przejść bezpośrednio z 18.04 LTS do 22.04 LTS — najpierw musisz przejść przez 20.04 LTS.
Jednak Ubuntu oficjalnie wspiera aktualizacje LTS‑to‑LTS i w wielu przypadkach możesz to zrobić przy użyciu do-release-upgrade.

P5. Jeśli coś pójdzie nie tak po aktualizacji, czy mogę cofnąć zmiany?

O5. Niestety Ubuntu nie posiada wbudowanej funkcji przywracania, takiej jak w Windows. Dlatego tworzenie kopii zapasowej wcześniej jest absolutnie niezbędne.
Jeśli naprawdę musisz wrócić do poprzedniej wersji, będziesz musiał wykonać czystą instalację przy użyciu ISO poprzedniej wersji i przywrócić dane z kopii zapasowej.

Te FAQ opierają się na rzeczywistych doświadczeniach użytkowników. Znajomość odpowiedzi na typowe pytania może pomóc w aktualizacji z większą pewnością i mniejszą liczbą niespodzianek.