Ubuntu OS සංස්කරණය සහ හාර්ඩෙයා තොරතුරු පහසුවෙන් පරීක්ෂා කරන්න – GUI සහ CLI ක්‍රම

1. හැඳින්වීම

ඔබේ Ubuntu OS පරීක්ෂා කිරීමේ වැදගත්කම

Ubuntu යනු බොහෝ පරිශීලකයන් විසින් සහය දක්වන ජනප්‍රිය Linux බෙදාහැරීමකි.
කෙසේ වෙතත්, ඔබේ OS හෝ පද්ධතියන් පිළිබඳ නිවැරදිව නොදැන සිටිනවා නම්, පහත පරිදි ගැටළු මතුවිය හැක:

• ඔබ ස්ථාපනය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන මෘදුකාංගය, ඔබේ වත්මන් OS අනුවාදයට අනුකූල නොවීම.
• OSය කාලය කල් ඉකුත් වී, ආරක්ෂක අවදානම් වැඩි වීම.
• දෘඪකාංග හෝ පරිසර උපාංග නිවැරදිව ක්‍රියා නොකිරීම.

මෙම ගැටළු වලින් වැළැක්වීමට, ඔබේ Ubuntu OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීම ඉතා වැදගත් වේ.

මෙම ලිපියෙන් ඔබට ලැබෙන ප්‍රතිලාභ

මෙම ලිපියේ, Ubuntu හි OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීමේ විශේෂ පියවර들을 පැහැදිලිව විස්තර කරමු.
අරඹන්නන් සඳහා GUI (Graphical User Interface) ක්‍රමය සහ command‑line ක්‍රමය දෙකම පැහැදිලිව ඉදිරිපත් කරමු. ඔබ සනාථ කරගත් තොරතුරු මත පදනම්ව ගත යුතු ඊළඟ පියවර ගැනද අපි හඳුන්වා දෙමු.

ඊළඟ කොටසෙහි, GUI භාවිතයෙන් Ubuntu OS පරීක්ෂා කිරීමේ විස්තරාත්මක ක්‍රමය බලමු.

2. GUI භාවිතයෙන් Ubuntu OS පරීක්ෂා කිරීමේ ක්‍රමය

GUI සත්‍යාපනයේ පහසුව

Ubuntu GUI (Graphical User Interface) අරඹන්නන්ට ඉතා සරලව ක්‍රියාත්මක වීමට හැකි අතර, තොරතුරු දෘශ්‍යමය ලෙස දැක ගැනීමට ඉඩ සලසයි. ඔබට විධාන භාවිතා කළ යුතු නොවන බැවින්, කේත ලිවීමේ හැකියාව අඩු පරිශීලකයන්ටත් එය වහාම භාවිතා කළ හැක.

පියවර‑පියවර උපදෙස්

මෙහිදී Ubuntu ඩෙස්ක්ටොප් පරිසර භාවිතා කර OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීමේ පියවරයන් විස්තර කරමු.

1. Settings මෙනුව විවෘත කරන්න

• Ubuntu ඩෙස්ක්ටොප් තිරයේ ඉහල‑දකුණු කෙළවරේ ඇති “System menu” (ගියර් අයිකනය) ක්ලික් කරන්න.
• පතන මෙනුවෙන් “Settings” තෝරන්න.

2. “About” (හෝ “Details”) කොටස සොයන්න

• Settings කවුළුව විවෘත වූ පසු, වම්‑පැත්තේ “Details” හෝ “About” ක්ලික් කරන්න. (Ubuntu අනුවාදය හෝ ඩෙස්ක්ටොප් පරිසරය අනුව නාමය වෙනස් විය හැක.)

3. පද්ධති තොරතුරු පරීක්ෂා කරන්න

• “Details” හෝ “About” කොටස තුළ ඔබට පහත වැනි තොරතුරු දැකගත හැක:

  • OS අනුවාදය (උදාහරණය: Ubuntu 22.04 LTS)
  • පද්ධති ව්‍යුහය (උදාහරණය: 64-bit)
  • මතක ප්‍රමාණය, CPU වර්ගය වැනි දෘඪකාංග තොරතුරු.

විවිධ ඩෙස්ක්ටොප් පරිසරයන් පිළිබඳ අවධානය

Ubuntu විවිධ ඩෙස්ක්ටොප් පරිසර (උදාහරණ: GNOME, KDE Plasma, Xfce) ලබා දේ.
කොටස් කිහිපයක Settings මෙනුවේ සැකසුම වෙනස් විය හැක. පහත පරිදි වෙනස්කම් සලකන්න:

• GNOME: සියලු පද්ධති තොරතුරු “Settings” > “About” යටතේ එකතු වේ.
• KDE Plasma: “System Settings” > “System Information” මගින් පරීක්ෂා කළ හැක.
• Xfce: “Settings Manager” > “System” යටතේ විකල්ප සො.

GUI මගින් තොරතුරු සොයාගත නොහැකි නම්

“Details” කොටස සොයාගත නොහැකි විය හැක. එවැනි අවස්ථාවල පහත පියවර අනුගමනය කරන්න:

1 Settings කවුළුවේ සෙවුම් තීරුවේ “About” හෝ “Details”න වචන ඇතුළත් කරන්න.
2. ඔබේ Ubuntu පරණ අනුවාදයක් නම්, ඊළඟ කොටසේ විස්තර කරන command‑line ක්‍රමය භාවිතා කරන්න.

3. Command line මගින් Ubuntu OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීම

Command line මගින් සත්‍යාපනයේ වාසි

Ubuntu command line (terminal) භාවිතා කරන්නේ නම්, GUI නොමැතිව හෝ දුරස්ථ සේවාදායකයක් කළමනාකරණය කරන විට ඉක්මනින්, නිරවද්‍යව තොරතුරු ලබාගත හැක. එමෙන්ම GUI තුළ නොපෙනෙන අතිරේක තොරතුරුද මෙහිදී දැකගත හැක.

OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීමේ මූලික විධාන

1. lsb_release -a විධානය

• සාරාංශය: Ubuntu අනුවාද තොරතුරු ලබා ගැනීමට භාවිතා කරන සාමාන්‍යතම විධානයයි.
• භාවිත උදාහරණය: bash lsb_release -a
• ප්‍රතිඵල උදාහරණය: Distributor ID: Ubuntu Description: Ubuntu 22.04.1 LTS Release: 22.04 Codename: jammy

• විස්තරය:

  • “Description” යනු විස්තරාත්මක OS තොරතුරු පෙන්වයි.
  • “Release” සහ “Codename” යනු අනුවාද කළමනාකරණයට උපකාරී වේ.

2. cat /etc/os-release විධානය

• සාරාංශය: පද්ධතියේ තොරතුරු සටහන් කර ඇති system file එකෙන් සෘජුව OS තොරතුරු පරීක්ෂා කරයි.
• භාවිත උදාහරණය: bash cat /etc/os-release
• ප්‍රතිල උදාහරණය: NAME="Ubuntu" VERSION="22.04.1 LTS (Jammy Jellyfish)" ID=ubuntu VERSION_ID="22.04"

• විස්තරය:

  • “NAME” සහ “VERSION” ක්ෂේත්‍ර භාවිතා කරමින් OS විස්තර තහවුරු කළ හැක.

1. uname -a command

• Overview: මෙම command kernel version සහ architecture වැනි system-wide information ලබා ගනී.
• Usage example: bash uname -a
• Output example: Linux ubuntu-desktop 5.15.0-50-generic #56~20.04.1-Ubuntu SMP Fri Sep 30 11:21:37 UTC 2022 x86_64 GNU/Linux

• Explanation:

  • kernel version (උදා: 5.15.0-50) හෝ architecture (උදා: x86_64) පරීක්ෂා කළ හැක.

Handy shortcut commands

• lsb_release -d command
• “Description” පමණක් පෙන්වීමට අවශ්‍ය වන විට භාවිතා කළ හැක.
• Usage example: bash lsb_release -d
• Output example: Description: Ubuntu 22.04.1 LTS

Notes on command-line usage

• If a command is not found
• “command not found” යනුවෙන් පවසන්නේ නම්, අදාළ package ස්ථාපනය කර නොමැති විය හැක. bash sudo apt update sudo apt install lsb-release
• Administrator privileges may be required
• සමහර commands සඳහා elevated privileges (sudo) අවශ්‍ය වේ.

4. How to check hardware information

Why checking hardware info is important

Ubuntu OS information පරීක්ෂා කිරීමේදී, OS version පමණක් නොව CPU, GPU, disk capacity සහ අනෙකුත් hardware ද පරීක්ෂා කිරීම වැදගත්. මෙම විස්තර පහත සඳහා උපකාරී වේ:

• System performance optimize කිරීම.
• Software installation requirements සපුරාලීම තහවුරු කිරීම.
• Hardware issues diagnose කිරීම.

Basic commands for hardware information

1. Check CPU information: lscpu

• Overview: CPU ගැන විස්තරාත්මක information පෙන්වයි.
• Usage example: bash lscpu
• Output example: Architecture: x86_64 CPU(s): 4 Model name: Intel(R) Core(TM) i5-8250U CPU @ 1.60GHz

• Explanation:

  • “Architecture” CPU architecture ගෙන් කියවේ.
  • “Model name” processor’s name යි.
  • “CPU(s)” available cores ගණන යි.

1. Check GPU information: lspci | grep -i vga

• Overview: System හි GPU info ලබා ගනී.
• Usage example: bash lspci | grep -i vga
• Output example: 00:02.0 VGA compatible controller: Intel Corporation UHD Graphics 620

• Explanation:

  • GPU type සහ manufacturer තහවුරු කරයි.

1. Check disk capacity: df -h

• Overview: Disk usage සහ free space human-readable format හි පෙන්වයි.
• Usage example: bash df -h
• Output example: Filesystem Size Used Avail Use% Mounted on /dev/sda1 100G 30G 70G 30% /

• Explanation:

  • “Size” total disk capacity යි.
  • “Used” used space යි, “Avail” available space යි.

Application: how to use hardware info

Hardware information පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසු, පහත ආකාරයට භාවිතා කළ හැක:

• Performance optimization: Missing resources identify කර hardware upgrades plan කිරීම.
• Troubleshooting: Abnormal CPU හෝ GPU behavior confirm කිරීමට භාවිතා කිරීම.
• Preparing for system updates: Hardware requirements මත optimal OS version තෝරා ගැනීම.

Notes on executing commands

• Accuracy of information: සමහර commands system configuration මත රඳා පවතින බැවින්, display content වෙනස් විය හැක.
• Permissions: Detailed hardware info ලබා ගැනීමට administrator privileges අවශ්‍ය විය හැක.

5. What you can do after verification

Tasks to perform based on OS information

Ubuntu OS සහ hardware information පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසු, system optimize කිරීමට සහ issues වළක්වා ගැනීමට භාවිතා කරන්න. මෙම කොටසේදී verified information apply කිරීමේ concrete examples හඳුන්වා දෙමු.

1. Package update and management

• Overview: OS version verify කළ පසු, security risks අඩු කිරීමට latest updates apply කිරීම වැදගත්.
• Procedure:

1. Terminal එකක් විවෘත කර package list update කරන්න. bash sudo apt update
2. Whole system upgrade කරන්න. bash sudo apt upgrade
3. Old packages සහ unused files remove කරන්න. bash sudo apt autoremove

• Key point: LTS version භාවිතා කරන්නේ නම්, stability සලකා updates plan කරන්න.

2. සහායක කාලය අවසන් වීම පරීක්ෂා කරන්න සහ OS යාවත්කාලීන කරන්න

• අභිප්‍රාය: සහායක කාලය අවසන් වීමට පෙර OS යාවත්කාලීන කිරීම සැලසුම් කිරීමෙන්, ඔබ ආරක්ෂාවේ අවදානම් වළක්වා ගත හැක.
• ක්‍රියාවලිය:

1. ඔබේ වත්මන් OS සහායක තත්ත්වය පරීක්ෂා කරන්න.

   • ඔබට Ubuntu නිල වෙබ් අඩවිය හරහා හෝ පහත command එක භාවිතා කරමින් තහවුරු කළ හැක: bash ubuntu-support-status 2. නවතම LTS සංස්කරණයට යාවත්කාලීන කිරීමට සූදානම් වන්න. bash sudo do-release-upgrade

• සටහන: යාවත්කාලීන කිරීමට පෙර සැමවිටම backup එකක් ගන්න.

3. හාඩ්වෙයාර් අවශ්‍යතා පරීක්ෂා කරන්න සහ යාවත්කාලීන කිරීම සලකා බලන්න

• අභිප්‍රාය: හාඩ්වෙයාර් තොරතුරු මත පදනම්ව, පද්ධති අවශ්‍යතා පරීක්ෂා කරන්න සහ අවශ්‍ය නම් යාවත්කාලීන කිරීම සලකා බලන්න.
• ක්‍රියාවලිය:

1. CPU: ඔබ බරපතල යෙදුම් භාවිතා කරන්නේ නම්, කෝර් සංඛ්‍යාව සහ ක්ලොක් වේගය පරීක්ෂා කරන්න සහ යාවත්කාලීන කිරීම සලකා බලන්න.

2. මතකය: මතක භාවිතය ඉහළ නම්, RAM වැඩි කරන්න.

   • වත්මන් භාවිතය පරීක්ෂා කිරීමට: bash free -h 3. අඩංගු: ඩිස්ක් ධාරිතාව ප්‍රමාණවත් නොවේ නම්, බාහිර අඩංගු හෝ ඩ්‍රයිව් ප්‍රතිස්ථාපනය සලකා බලන්න.

4. පද්ධති backup

• අභිප්‍රාය: OS සංස්කරණය සහ පද්ධති ගැලපුම තහවුරු කළ පසු, පද්ධති backup එකක් සාදීම උපදෙස් කෙරේ.
• ක්‍රියාවලිය:

1. terminal හි backup මෙවලමක් ස්ථාපනය කරන්න. bash sudo apt install timeshift
2. Timeshift භාවිතා කරමින් පූර්ණ පද්ධති snapshot එකක් සාදන්න.
3. backup එක බාහිර අඩංගුවේ හෝ cloud හි ගබඩා කරන්න.

5. මෘදුකාංග සමගාමීභාවය පරීක්ෂා කිරීම

• අභිප්‍රාය: නව මෘදුකාංග ස්ථාපනය කිරීමේදී, තහවුරු කළ OS තොරතුරු මත පදනම්ව සමගාමීභාවය පරීක්ෂා කරන්න.
• උදාහරණ:
• Docker හෝ සංවර්ධන මෙවලම් ස්ථාපනය කිරීම සඳහා සුදුසු Ubuntu සංස්කරණය තහවුරු කරන්න.
• නිල යෙදුම් ලේඛනගත කිරීමේ උපදෙස් කළ සංස්කරණය පරීක්ෂා කරන්න.

6. FAQ

Q1: මම terminal හි command එකක් ධාවනය කළත් එය “command not found” කියයි. මොකද කළ යුතුද?

• පිළිතුර: command එක “command not found” ලෙස පෙන්වන්නේ නම්, අවශ්‍ය package එක ස්ථාපිත නොවී තිබිය හැක. පහත පියවර උත්සාහ කරන්න.

1. package ලැයිස්තුව යාවත්කාලීන කරන්න. bash sudo apt update
2. අවශ්‍ය package එක ස්ථාපනය කරන්න (උදාහරණය: lsb_release command එක සඳහා). bash sudo apt install lsb-release ගැටලුව තවමත් පවතිනවා නම්, command එකේ අකුරු තැනීම දෙවර පරීක්ෂා කරන්න.

Q2: මම මෙම ලිපියේ ක්‍රම භාවිතා කළ හැකිද පැරණි Ubuntu සංස්කරණයකද?

• පිළිතුර: මූලික command (උදාහරණය: lsb_release -a හෝ cat /etc/os-release ) බොහෝ Ubuntu සංස්කරණ අතර පොදුයි. නමුත්, GUI මෙනු නම් සංස්කරණය හෝ desktop environment මත රඳා වෙනස් විය හැක. පැරණි සංස්කරණ සඳහා අපි command line භාවිතා කිරීම උපදෙස් කරමු.

Q3: OS තොරතුරු තහවුරු කළ පසු, එය කෙසේ භාවිතා කළ යුතුද?

• පිළිතුර: ඔබ තහවුරු කළ OS තොරතුරු පහත ආකාරවලින් භාවිතා කළ හැක:
• Package යාවත්කාලීන: ඔබේ OS සංස්කරණයට සුදුසු නවතම packages යෙදෙන්න.
• පද්ධති යාවත්කාලීන: සහායක අවසන් වී ඇත්නම්, නවතම LTS සංස්කරණයට යාවත්කාලීන කරන්න.
• මෘදුකාංග සමගාමීභාව: සැලසුම් කළ යෙදුම් ඔබේ වත්මන් OS සංස්කරණය සමග සමගිය ඇත්දැයි තහවුරු කරන්න.

Q4: මට GUI හි “Details” කොටස සොයාගත නොහැක. මොකද කළ යුතුද?

• පිළිතුර: “Details” සොයාගත නොහැකි නම්, පහත උත්සාහ කරන්න:

1. සෙවුම් තීරුව භාවිතා කරන්න: Settings කවුළුවේ “About” හෝ “Details” ටයිප් කරන්න.
2. Desktop-environment වෙනස්කම් පරීක්ෂා කරන්න: GNOME හැර අනෙකුත් environments (උදාහරණය: KDE Plasma හෝ Xfce) හි, කොටස “System Settings” හෝ “System Information” ලෙස නම් විය හැක.
3. Command line භාවිතා කරන්න: GUI පරීක්ෂාව අපහසු නම්, terminal එකක් විවෘත කර පහත command එක ධාවනය කරන්න. bash lsb_release -a

Q5: OS තොරතුරු හෝ හාඩ්වෙයාර් තොරතුරු අනතුරුදායකව වෙනස් කිරීමේ අවදානමක් තිබේද?

• පිළිතුර: OS හෝ හාඩ්වෙයාර් තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීමට භාවිතා කරන command “පාඨක” තොරතුරු සඳහා වන අතර, පද්ධතියේ වෙනස්කම් කරන්නේ නැත. එබැවින් ඔබට ඒවා ආරක්ෂිතව භාවිතා කළ හැක. නමුත්, “ඉවත් කිරීම” හෝ “වෙනස් කිරීම” සම්බන්ධ command අනතුරුදායකව ධාවනය නොකිරීමට සැලකිලිමත් වන්න.

7. නිගමනය

Ubuntu OS තොරතුරු පරීක්ෂා කිරීම සරල සහ අත්‍යවශ්‍යයි

Ubuntu OS සංස්කරණය සහ පද්ධති තොරතුරු තහවුරු කිරීම ඔබේ පද්ධතිය ආරක්ෂිතව සහ කාර්යක්ෂමව භාවිතා කිරීමේ මූලික පියවරකි. විශේෂයෙන්ම මෙවැනි අවස්ථාවලදී:

• මෘදුකාංග ස්ථාපණ අවශ්‍යතා සපුරාලීම තහවුරු කිරීම.
• කල් ඉකුත් වූ සහාය නිසා ආරක්ෂාවේ අවදානම් වළක්වා ගැනීම.
• හාඩ්වෙයාර් ඇතුළු සමස්ත පද්ධති කාර්ය සාධනය උපරිම කිරීම.

මෙම ලිපියෙන් ප්‍රධාන කරුණු

1. තහවුරු කිරීම සඳහා GUI ක්‍රමය:

• සැකසුම් මෙනුවේ “Details” කොටස භාවිතා කරමින් ඔබට ආරම්භකයෙකු වුවද OS තොරතුරු පහසුවෙන් තහවුරු කළ හැක.

1. තහවුරු කිරීම සඳහා Command-line ක්‍රමය:

• lsb_release -a හෝ cat /etc/os-release විධාන භාවිතා කරමින් ඔබට OS සංස්කරණය හෝ ආකෘති තොරතුරු ඉක්මනින් ලබා ගත හැක.
• Command-line ක්‍රමය විශේෂයෙන් දුරස්ථ පරිසර හෝ GUI නොමැති පරිසර සඳහා ගුණදායකයි.

1. හාඩ්වෙයාර් තොරතුරු තහවුරු කිරීම:

• lscpu හෝ lspci වැනි විධාන භාවිතා කරමින් ඔබට CPU, GPU, සහ ඩිස්ක් ධාරිතාව පරීක්ෂා කළ හැකි අතර එම තොරතුරු පද්ධති උපරිමකරණය සඳහා භාවිතා කළ හැක.

1. තහවුරු කිරීමෙන් පසු ක්‍රියාකාරකම්:

• ඔබට තහවුරු කළ තොරතුරු භාවිතා කරමින් පැකේජ් යාවත්කාලීන කිරීම්, OS උත්සන්න කිරීම්, සහ හාඩ්වෙයාර් අවශ්‍යතා පරීක්ෂාවන් සමඟ ඉදිරියට යා හැක.

මීළඟ පියවර

මෙම ලිපිය මත පදනම්ව, පහත ක්‍රියාකාරකම් උත්සාහ කරන්න:

• OS සහ හාඩ්වෙයාර් තොරතුරු භාවිතා කරමින් පද්ධති උත්සන්න කිරීම් සහ උපරිමකරණය සිදු කරන්න.
• ඔබේ පද්ධතිය යාවත්කාලීනව තබා ගැනීම සඳහා පද්ධති තොරතුරු වාර්ෂිකව පරීක්ෂා කරන්න.
• ඔබට ඕනෑම ප්‍රශ්න තිබේ නම්, නිල ලේඛන හෝ අදාළ ප්‍රජා සම්පත් වෙත උපදෙස් ලබා ගන්න.

Ubuntu ආරක්ෂිතව සහ කාර්යක්ෂමව භාවිතා කිරීම සඳහා, පද්ධති තොරතුරු තහවුරු කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි. මෙම දැනුම භාවිතා කරමින් සුවපහසු Ubuntu අත්දැකීමක් භුක්ති විඳගන්න.