Gabay sa Disk Space ng Ubuntu: Paano Suriin ang Libreng Espasyo at Ayusin Ito—Lahat ng Kailangan Mo

1. Paunang Kaalaman: Struktur ng Storage at Mounting sa Linux/Ubuntu

Kapag nagche-check ng storage capacity sa Ubuntu (at karamihan ng Linux-based OSes), may ilang fundamental na istraktura na kailangan mong maunawaan nang tama. Nag-oorganisa ang seksyong ito ng mga konsepto na madalas magdulot ng kalituhan:

• Kahulugan ng device at partition
• Mounting at mount points
• Basics ng LVM (Logical Volume Management)
• Tipikal na Ubuntu configurations

Susundin natin ang bawat punto nang hakbang-hakbang.

1.1 Basics ng Devices at Partitions

Devices (Physical & Logical Disks)

Sa Linux, ginagamot ang bawat storage device bilang isang device file. Halimbawa, HDDs, SSDs, USB drives, atbp., ay lumalabas bilang /dev/sda, /dev/sdb, /dev/nvme0n1, at iba pa.
Ang trailing letter (a, b, c…) ay nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod kung saan nadetect ng system ang mga device.

Partitions

Maaaring gamitin ang isang single physical device bilang-is, ngunit karaniwang hinahati ito sa ilang logical sections (partitions). Pinapayagan ng partitioning na ihiwalay ang OS, data, logs, atbp., para sa mas madaling pamamahala.

Halimbawa, /dev/sda1, /dev/sda2 ay tumutukoy sa unang at pangalawang partition sa device sda. Nililikha ang isang filesystem sa bawat partition, at doon nakatago ang aktwal na data.
(Halimbawa ng paliwanag ng partitions sa Linux) Engineer’s Entrance

Gumagamit ang mga partitions ng partition-table format tulad ng MBR (luma) o GPT (bago), bawat isa ay may sariling constraints at advantages.

1.2 Mounting at Mount Points

Mount

Upang gawing usable ang isang filesystem, kailangan mong mount ito—ibig sabihin, i-associate ang isang partition (o logical volume) sa isang tiyak na directory (ang mount point). Kung hindi mo ito i-mount, hindi mo ma-access ang data sa partition na iyon.

Halimbawa, kahit na naglalaman ang /dev/sda1 ng ext4 filesystem, kailangan mong i-run ang mount /dev/sda1 /mnt/data bago mo magtrabaho sa ilalim ng /mnt/data.

Mount Point

Ang directory kung saan mo i-mount ang isang filesystem ay tinatawag na mount point. Tipikal na mga halimbawa:

• / – root, ang simula ng buong system
• /home – user home directories
• /var – logs, caches, variable data
• /boot – boot-related files

Ang pag-assign ng iba’t ibang partitions sa iba’t ibang mount points ay isang karaniwang gawain.

Sa Ubuntu at karamihan ng Linux OSes, ang file na /etc/fstab ay naglilimita ng “aling device/UUID ang i-mount saan (awtomatikong sa boot).”

1.3 Overview ng LVM (Logical Volume Management)

Ang pure partitioning ay maaaring gawing mahirap ang mga pagbabago sa susunod. LVM (Logical Volume Manager) ang solusyon nito.

Core LVM Components

• Physical Volume (PV) – isang physical disk o partition.
• Volume Group (VG) – nag-aaggregate ng maraming PVs sa isang single large pool.
• Logical Volume (LV) – isang slice na kinuha mula sa VG; nililikha ang isang filesystem sa isang LV.

Pinapayagan ng hierarchy na ito na palawakin o bawasan ang logical volumes sa susunod, o magdagdag ng higit pang physical disks sa pool.

Benefits & Caveats ng LVM

Benefits

• Flexible resizing
• Pinagsasama ang maraming disks sa isang pool
• Madaling lumikha ng snapshots para sa backup

Caveats

• Mas komplikado ang i-configure at i-operate
• Risk ng data loss kung hindi tama ang paghawak
• Ang mga hakbang sa expansion ay iba sa non-LVM setups

Madalas na nag-ooffer ang installer ng Ubuntu ng LVM option, ngunit maraming user ang pumipili na hindi ito gamitin batay sa kanilang needs.

1.4 Tipikal na Ubuntu Configurations

Ang eksaktong layout ay nag-iiba, ngunit karaniwang mga pattern ay kinabibilangan ng:

Single-Partition (Simple) Layout

Lahat ng files ay nananatili sa ilalim ng root (/). Mas simple, ngunit maaaring mahirap ang paghihiwalay o pagpapalaki sa susunod.

Split Layout Example

• / – system files
• /home – user data
• /var – logs at variable data
• /boot – boot loader files
• Swap (swap partition o swap file)

Tumutulong ang paghihiwalay nito upang maiwasan ang paglaki ng log o cache na magpunò ng buong system.

LVM + Logical Volumes

Isang mas advanced na setup:

• Physical disks → PVs
• Maraming PVs → VG
• / , /home , /var , atbp. → separate LVs
• Magdagdag o palawakin ang LVs sa susunod kung kinakailangan

Sa LVM maaari kang magdagdag ng disks o palakihin ang logical volumes nang flexibly.

2. Basic Commands to Check Capacity

Sa Ubuntu, ang paggamit ng command line ay ang pinaka-maaasahan at flexible na paraan upang suriin ang paggamit ng disk. Kahit sa mga headless server, makikita mo nang eksakto kung aling mga disk ang nagamit at kung aling mga direktoryo ang kumukonsumo ng espasyo.

Narito ang mga pangunahing utos na df at du, pati na rin ang ilang mga kasangkapang pang-tulong.

2.1 Pagsusuri ng Buong Filesystem gamit ang df

Ano ang Ginagawa ng df

df (disk free) nagpapakita ng kabuuan, nagamit, at magagamit na espasyo para sa bawat filesystem. Ito ang pinaka-karaniwang paraan upang suriin ang kapasidad sa Linux.

Pangunahing Paggamit

df -h

Ang utos ay naglilista ng bawat filesystem sa “human‑readable” na mga yunit (K, M, G). Pangunahing mga kolum:

Halimbawa

$ df -h
Filesystem      Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/sda2       100G   55G   40G  59% /
/dev/sda1       512M  120M  392M  24% /boot
tmpfs            16G   32M   16G   1% /run

Mula sa output na ito, makikita mo agad kung gaano karaming espasyo ang ginagamit ng bawat bahagi.

Mga Tala

• Mga hindi naka-mount na partisyon ay hindi kasama sa output ng df.
• Kung ang mga Snap package (/var/lib/snapd/snaps) ay kumukonsumo ng espasyo, kailangan mong suriin ang mga ito nang hiwalay.
• Ang ilang mount point ay hindi nakikita kung walang root privileges.

2.2 Pagsusuri ng paggamit sa antas ng direktoryo gamit ang utos na du

Pangkalahatang-ideya ng du

du (disk usage) ay isang utos na nag-uulat ng laki ng mga direktoryo at mga file.
Habang ang df ay nagbibigay ng “pangunahing larawan,” tinutulungan ka ng du na alamin kung “saan naroroon ang mabibigat na bagay.”

Pangunahing paggamit

du -sh /home

Sa halimbawang ito, ang kabuuang paggamit ng direktoryong /home ay ipinapakita sa isang “human‑readable format” (-h).

Karaniwang mga opsyon

Halimbawa (pangkalahatang paghahambing)

sudo du -h --max-depth=1 /var

Sample output:

1.2G    /var/log
2.5G    /var/lib
800M    /var/cache
4.5G    /var

Pinapayagan ka nitong mabilis na makita kung aling mga folder ang kumukonsumo ng espasyo.

Advanced: Pagsasaayos ayon sa laki

Sa pamamagitan ng pagsasama ng du at sort, madali mong matutukoy ang malalaking direktoryo.

sudo du -hsx /* | sort -rh | head -10

Ang utos na ito ay kinakalkula ang paggamit ng bawat top‑level na folder at ipinapakita ang nangungunang 10.
Napakaepektibo ito para hanapin ang mga “space‑eating culprits” sa buong sistema.

Mga Tala

• Ang malalim na mga puno ng direktoryo ay maaaring tumagal bago matapos.
• Kung walang root privileges, ilang mga direktoryo ang hindi magbibigay ng tumpak na sukat.
• Kahit sa mabilis na SSD, ang pagsukat ng sampu‑sampung gigabytes ay maaaring tumagal ng ilang minuto.

2.3 Iba pang kapaki-pakinabang na mga utos at kasangkapan

lsblk: Tingnan ang layout ng block device

lsblk

lsblk ay nagpapakita ng mga disk device at ang kanilang partition layout sa anyong puno.
Ito ay maginhawang paraan upang biswal na iugnay ang mga sukat sa mga mount point.

Example:

NAME   MAJ:MIN RM   SIZE RO TYPE MOUNTPOINTS
sda      8:0    0   100G  0 disk
├─sda1   8:1    0   512M  0 part /boot
└─sda2   8:2    0  99.5G  0 part /

ncdu: Interactive na analyzer ng paggamit ng disk

Kung gusto mo ng mas intuitive na interface kaysa sa du, subukan ang ncdu (NCurses Disk Usage).
Install it with:

sudo apt install ncdu

Run it:

sudo ncdu /

Gamitin ang mga arrow key upang i-expand at i-collapse ang mga folder at makita kung aling mga direktoryo ang kumukonsumo ng espasyo.
Dahil ito ay gumagana nang walang GUI, ito ay popular sa mga server pati na rin sa mga workstation.

Pagsasama sa find

Upang hanapin lamang ang pinakamalalaking file, gamitin ang find:

sudo find / -type f -size +1G

Hinahanap nito ang lahat ng file na mas malaki sa 1 GB, tumutulong sa iyo na tukuyin ang mga hindi kailangang malalaking file tulad ng mga log o imahe ng virtual machine.

2.4 Aling paraan ang gagamitin? (Buod ng paghahambing)

3. Pagsusuri ng paggamit ng disk gamit ang GUI (Ubuntu Desktop)

Nagbibigay ang Ubuntu ng mga graphical na kasangkapan na nagpapahintulot sa iyo na makita ang paggamit ng disk nang hindi binubuksan ang terminal. Narito ang dalawang karaniwang paraan.

• Ang built‑in File Manager (Nautilus)
• Ang Disk Usage Analyzer (Baobab)

Titingnan natin ang mga tampok at kung paano gamitin ang bawat isa.

3.1 Pagsusuri ng libreng espasyo gamit ang File Manager (Nautilus)

Ang default na paraan ng Ubuntu

Kung gumagamit ka ng Ubuntu Desktop, ang pinakamadaling paraan upang makita ang espasyo ng disk ay buksan ang File Manager (Nautilus).

1. I‑click ang Files na icon sa kaliwang dock (application launcher).
2. Tingnan ang status bar sa kanang‑itaas o kaliwang‑ibaba ng window.
3. Makikita mo ang katulad ng “xx GB ng yy GB nagamit” o “zz GB libre.”

Nagbibigay ito ng agarang pagtanaw sa libreng puwang ng system drive.

Pagtingin sa detalye sa pamamagitan ng Properties

I‑right‑click ang isang folder o drive icon at piliin ang Properties.
Ang dialog ay nagpapakita ng nagamit at libreng puwang para sa partikular na folder na iyon, na kapaki‑pakinabang para sa pagsuri ng mga direktoryo tulad ng /home o /Downloads.

Mga Pro at Con

Maganda ang GUI para sa mabilis na “pakiramdam” ng kabuuang paggamit, pero para sa mas malalim na pagsusuri kailangan mo ang Baobab.

3.2 Disk Usage Analyzer (Baobab)

Ano ang Baobab?

Baobab (Disk Usage Analyzer) ay isang graphical na utility na sinusuri ang iyong file system at ipinapakita ang resulta bilang interactive na treemap o ring chart. Pinapayagan ka nitong mabilis na makita ang malalaking direktoryo at file sa pamamagitan ng visual na overview.

Pag‑install

sudo apt install baobab

Pagpapatakbo

Maaari mo itong simulan mula sa application menu (hanapin ang “Disk Usage Analyzer”) o patakbuhin:

baobab

Paano Gamitin

1. Pumili ng lokasyon na i‑scan (hal., “Home Folder,” “Filesystem,” o custom na path).
2. Pagkatapos makumpleto ang scan, ipinapakita ng treemap ang bawat folder bilang parihabang sukat ayon sa konsumo ng puwang.
3. I‑hover o i‑click ang parihaba upang makita ang eksaktong sukat at path.
4. I‑right‑click ang isang folder upang buksan ito sa file manager o direktang tanggalin.

Dahil gumagana ang Baobab nang hindi kailangan ng buong desktop environment, kapaki‑pakinabang din ito sa magagaan na Ubuntu flavors.

Mga Benepisyo

• Visual, madaling maintindihang representasyon ng paggamit ng disk.
• Madaling mag‑navigate sa pinakamalalaking kumokonsumo ng puwang.
• Hindi na kailangan alalahanin ang mga command‑line na opsyon.

Mga Limitasyon

• Ang pag‑scan ng napakalaking file system ay maaaring tumagal ng ilang minuto.
• Nangangailangan ng graphical session (hindi angkop para sa headless servers).

Baobab (opisyal na pangalan: Disk Usage Analyzer) ay isang graphical na tool na default na naka‑install sa Ubuntu na nagpapakita nang biswal kung gaano karaming puwang ang ginagamit ng bawat folder gamit ang pie charts at treemaps.

Karaniwan itong naka‑install sa karamihan ng mga system, pero kung wala ito maaari mo itong idagdag gamit ang:

sudo apt install baobab

Baobab - Community Help Wiki

…

Paano Patakbuhin

1. Hanapin ang “Disk Usage” sa Activities (search bar sa itaas‑kaliwa)
2. I‑click ang Disk Usage Analyzer (Baobab) upang simulan ito
3. Pagkatapos magsimula, piliin ang Scan Folder o Scan Whole Filesystem

Pagkatapos ng maikling scan, magpapakita ang pie chart o tree view ng paggamit ng bawat direktoryo nang biswal.

Halimbawang View (Larawan)

• Kapag lumalayo ka, mas malalim ang hierarchy ng direktoryo
• Ang laki ng bawat segment ay kinakatawan ng lawak ng pie slice

Ang visual cue ay nagpapadali upang makita alin mga folder ang napuno nang isang tingin.

Pangunahing Tampok

Mga Benepisyo at Caveats

Benepisyo

• Ang graphical na display ay intuitive para sa mga baguhan
• Nakakatulong magpasya kung ano ang tatanggalin o aayusin
• Kapag tumatakbo bilang root, maaari mong suriin ang mga system partition din

Caveats

• Ang pag‑scan ng maaaring tumagal
• Ang mga limitasyon sa permiso ay maaaring pumigil sa tumpak na pagsukat ng ilang folder
• Ang malalaking disk ay maaaring magpataas ng paggamit ng memorya habang nag‑scan

3.3 Pagsusuri ng Impormasyon ng Disk gamit ang GNOME Disks

Kasama rin sa Ubuntu ang standard na app na GNOME Disks (Disk Utility).
Pinapayagan ka nitong inspeksyunin ang istruktura ng disk mismo, na nagpapakita ng higit pa sa libreng puwang:

• Pangalan ng device (hal., /dev/sda )
• Uri ng filesystem (ext4, NTFS, atbp.)
• Mount point
• Usage graph

Paano Patakbuhin

1. Hanapin ang “Disks” sa Activities
2. Buksan ang GNOME Disks
3. Piliin ang isang disk mula sa listahan sa kaliwa

Isang visual gauge ang nagpapakita ng paggamit, na nagbibigay ng parehong impormasyon tulad ng df sa graphical na anyo.

3.4 Kailan Gamitin ang GUI kumpara sa Command Line

Sa Ubuntu desktop, kadalasan ay sapat na ang mga GUI tool para sa pamamahala ng storage.
Gayunpaman, para sa tumpak na troubleshooting o pamamahala ng server, mahalaga ang mga command‑line tool tulad ng df at du.

3.5 Kapag Walang GUI (Mga Server User)

Kung ikaw ay nagpapatakbo ng Ubuntu Server o ibang kapaligiran na walang GUI, ang Baobab at mga file manager ay hindi magagamit.

Sa ganitong kaso, umasa sa mga command na df, du, at ncdu na ipinakilala kanina; sila ay nagbibigay ng detalyadong, text‑based na pagsusuri ng storage.

Buod

Ang paggamit ng GUI ay nagpapahintulot sa iyo na suriin ang storage at tukuyin ang mga punto ng paglilinis sa pamamagitan lamang ng ilang clicks.
Ang Baobab, sa partikular, ay isang staple tool na ginagamit ng lahat mula sa mga bagong dating sa Ubuntu hanggang sa mga power users.
Sa pamamagitan ng paghahalo ng mga methodong inilarawan sa chapter na ito, ang pang-araw-araw na pagmamanman ng storage ay nagiging mas madali.

4. Mga Hakbang sa Pagsisiyasat at Lunas para sa Mababang Espasyo sa Disk

Sa paglipas ng panahon, ang mahabang‑term na paggamit at kumulat na mga pag-update ng package ay maaaring magdulot ng mababang espasyo sa disk sa Ubuntu.
Ang pag-iwan ng isang sistema sa estado ng mababang espasyo ay maaaring humantong sa nabigong mga pag-update, nawawalang mga log, at pangkalahatang kawalang-katatagan.
Ang seksyong ito ay naglalakad sa kung paano magdiagnose ng mga isyu sa mababang espasyo at epektibong mga paraan upang lutasin ang mga ito hakbang-hakbang.

4.1 Pagsusuri ng mga Sintomas ng Mababang Espasyo

Una, tukuyin ang mga senyales na ang storage ay nagiging kulang. Hanapin ang:

• apt upgrade na nag-uulat ng “not enough free space”
• GUI warning na “disk space is low”
• Mga aplikasyon na nabibigo sa pag-save ng settings o pagsulat ng logs
• /var o /tmp na puno, na nagdudulot ng mabagal na pag-uugali

Kapag nakita mo ang mga ito, oras na upang matukuyin kung saan ginagamit ang espasyo, hindi lamang upang magdagdag ng higit pa.

4.2 Hakbang 1: Makakuha ng Pangkalahatang Ideya ng Paggamit (df)

Magsimula sa df -h upang makita ang pangkalahatang kapasidad:

df -h

Sample output:

Filesystem      Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/sda2        50G   48G  1.2G  98% /
/dev/sda1       512M  120M  392M  24% /boot

Anumang mount point na may Use% ≥ 90% ay nangangailangan ng pansin, lalo na ang /, /var, o /home.

4.3 Hakbang 2: Hanapin Kung Aling Mga Direktoryo ang Nagkukonsumo ng Espasyo (du)

Kapag nalaman mo na ang problematic na partition, mag-dig deeper gamit ang du.

Halimbawa: Ipakita ang Top 10 na Mga Item na Nagkukonsumo ng Espasyo

sudo du -hsx /* | sort -rh | head -10

Sample output:

15G /var
10G /home
5.2G /usr
3.1G /snap

Isang malaking /var ay karaniwang tumuturo sa logs o caches; isang malaking /home ay nagpapahiwatig ng data ng user.

Mag-dig Deeper sa Loob ng /var

sudo du -hsx /var/* | sort -rh | head -10

Sa pamamagitan ng pagta-traverse ng hierarchy, maaari mong tukuyin ang eksaktong mga direktoryo na nag-ooccupy ng espasyo.

4.4 Hakbang 3: Alisin ang Mga Walang-Kabuluhang File at Caches

Pagkatapos makilala ang mga salarin, simulan ang paglilinis ng mga ligtas-na-alisin na item.

(1) Linisin ang APT Cache

Ang Ubuntu ay nag-iimbak ng pansamantalang mga file ng package sa /var/cache/apt/archives. Ang pag-delete sa kanila ay maaaring magpalaya ng ilang gigabytes.

sudo apt clean
sudo apt autoremove

• apt clean – alisin ang lahat ng cached na mga file ng package
• apt autoremove – alisin ang mga package na hindi na kailangan

(2) Tanggalin ang Lumang Mga Log File

Ang /var/log ay isang karaniwang pinagmulan ng bloat.

sudo journalctl --vacuum-time=7d

Ang nasa itaas ay nagde-delete ng mga system log na mas matanda kaysa 7 araw.
Maaari mo ring manu-manong tanggalin ang mga hindi kinakailangang .gz (compressed log) files.

sudo rm -f /var/log/*.gz

(3) Tanggalin ang lumang mga bersyon ng Snap package

Sa Ubuntu, ang mga lumang bersyon ng Snap apps ay itinatago nang awtomatiko.
Maaari mong tanggalin ang mga lumang snaps gamit ang sumusunod na command.

sudo snap list --all | grep disabled | awk '{print $1, $3}' | 
while read snapname revision; do
  sudo snap remove "$snapname" --revision="$revision"
done

Alternatively, you can use a simple “Snap Cleaner” type utility.

(4) Tanggalin ang thumbnail cache

Kung ikaw ay nagtatrabaho sa maraming mga imahe o video, isang malaking halaga ng cache ay nag-aaccumulate sa ~/.cache/thumbnails.

rm -rf ~/.cache/thumbnails/*

(5) I-empty ang trash

Ang mga file na na-delete sa pamamagitan ng GUI ay maaaring nananatili pa rin sa ~/.local/share/Trash/files.

rm -rf ~/.local/share/Trash/*

4.5 Hakbang 4: Pag-alis ng Bloat mula sa Mga Aplikasyon at Logs

(1) Kapag gumagamit ng Docker

Kapag gumagamit ng Docker, ang mga hindi kinakailangang images at containers ay maaaring magkonsumo ng espasyo.

docker system df
docker system prune -a

• docker system df : Suriin ang Docker‑related na paggamit
• docker system prune -a : Tanggalin ang mga hindi ginagamit na images at containers

(2) Kapag masyadong gumagamit ng Flatpak o Snap

Sa mga kapaligiran na may maraming GUI apps na naka-install, ang mga natitirang app artifacts (lumang bersyon) ay madalas na mag-accumulate.
Linisin gamit ang mga command tulad ng flatpak uninstall --unused.

(3) Suriin ang mga setting ng log rotation

Suriin ang /etc/logrotate.conf at /etc/logrotate.d/, at i-set ang angkop na retention periods at size limits upang tulungan ang pagpigil sa pag-ulit.

4.6 Hakbang 5: Fundamentally Resolve sa pamamagitan ng Resizing o Pagdaragdag ng Disks

Kung ang pag-delete ng files lamang ay hindi sapat, isaalang-alang ang mga sumusunod na configuration changes.

(1) Kapag gumagamit ng LVM

Sa mga kapaligiran na may LVM (Logical Volume Manager), ang logical volumes ay madaling mapalawak.

sudo lvextend -L +20G /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv
sudo resize2fs /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv

Ito ay nagbibigay-daan sa iyo upang mapataas ang capacity ng /.

(2) Magdagdag ng bagong disk at i-mount ito

I-mount ang bagong storage sa /mnt/data (o katulad), at ilipat ang malalaking directories (hal., /var/lib/docker o /home) doon.

(3) Mag-leverage ng cloud storage

Ang paglipat ng logs at backups sa Google Drive, Dropbox, Nextcloud, atbp., ay isa pang opsyon.

4.7 Regular na Pagsusuri upang Maiwasan ang Pag-ulit

Ang pagtakbo ng wala nang space ay isang problema na maiiwasan sa pamamagitan ng regular na monitoring.
Ang pag-adopt ng mga sumusunod na practices ay epektibo.

• Regular na suriin ang df -h at du -sh /var
• Gumawa ng script upang awtomatikong suriin ang malalaking directories
• I-set up ang email notifications kapag ang usage ay lumampas sa thresholds ( cron + mailutils , atbp.)

Simple example:

#!/bin/bash
THRESHOLD=90
USAGE=$(df / | awk 'NR==2 {print $5}' | sed 's/%//')
if [ "$USAGE" -gt "$THRESHOLD" ]; then
  echo "Disk usage on / has exceeded ${THRESHOLD}%!" | mail -s "Disk Alert" admin@example.com
fi

4.8 Buod: Prioritizing Space‑Saving Measures

Kapag ang Ubuntu ay mababa na sa space,
Kilalanin ang heavy hitters → I-delete mula sa safe areas → Suriin ang configuration
Ang pagsunod sa mga tatlong hakbang na ito ay nagre-resolve sa karamihan ng issues.

5. Advanced Tips (Useful Tricks & Caveats)

Kahit na pagkatapos gamitin ang mga method sa itaas upang suriin at linisin ang space, ang disk ay maaaring punuin muli sa paglipas ng panahon.
Narito ang ilang advanced techniques upang panatilihin ang maayos na pagtakbo ng Ubuntu.

5.1 Awtomatikuhin ang Regular na Disk Checks

Ang pagtakbo ng df o du nang manu-mano ay nakakapagod, ngunit ang automation scripts ay maaaring bawasan ang effort.
I-register ang isang simpleng monitoring script sa cron upang magpadala ng alerts kapag ang usage ay lumampas sa threshold.

Halimbawa: Script na nag-e-email kapag ang free space ay bumaba sa ibaba ng 10%

#!/bin/bash
THRESHOLD=90
USAGE=$(df / | awk 'NR==2 {print $5}' | sed 's/%//')
if [ "$USAGE" -gt "$THRESHOLD" ]; then
  echo "Warning: Root disk usage has reached ${USAGE}%." |
  mail -s "Ubuntu Disk Warning" user@example.com
fi

I-save ito bilang /usr/local/bin/check_disk.sh at gawin itong executable gamit ang chmod +x.
Pagkatapos ay i-register ito sa crontab -e tulad nito:

0 8 * * * /usr/local/bin/check_disk.sh

→ Ang check ay tumatakbo awtomatikong tuwing umaga ng 8 AM.

Mga Handy Points

• Ang notifications ay maaari ring ipadala sa pamamagitan ng Slack Webhook, LINE Notify, atbp.
• Maaaring palawakin upang i-monitor ang maraming mount points nang sabay-sabay

5.2 One‑liner upang Hanapin ang Malalaking Files

Madalas, ang kakulangan ay dulot ng ilang malalaking files.
Ang sumusunod na one‑liner ay naglilista ng files na mas malaki kaysa 1 GB.

sudo find / -type f -size +1G -exec ls -lh {} ; | awk '{print $9 ": " $5}'

/var/log/syslog.1: 1.5G
/var/lib/docker/overlay2/.../diff/usr/lib/libchrome.so: 2.3G
/home/user/Downloads/video.mp4: 4.1G

Sa ganitong paraan, maaari kang mabilis na makahanap ng files na dapat i-delete o ilipat.

Halimbawa: Hanapin lamang ang specific directories

sudo find /var -type f -size +500M

→ Kapaki-pakinabang para sa paghahanap ng files na mas malaki kaysa 500 MB sa ilalim ng /var.

5.3 Alias ng madalas gamiting commands

Ang pag-type ng mahabang commands tuwing oras ay nakakapagod, kaya ang pag-set up ng aliases ay epektibo.

Halimbawa: I-append sa ~/.bashrc

alias dfh='df -h --total'
alias duh='sudo du -hsx /* | sort -rh | head -10'
alias logs='sudo du -hs /var/log/* | sort -rh | head -10'

I-apply pagkatapos mag-set:

source ~/.bashrc

Ngayon,

• dfh → Suriin ang kabuuang kapasidad
• duh → Tingnan ang nangungunang 10 na folder
• logs → Suriin ang laki ng mga log

Maaari mong patakbuhin ang mga operasyong ito kaagad.

5.4 Patuloy na subaybayan ang mga pagbabago sa paggamit ng disk (monitoring)

Kapag nagpapatakbo ng Ubuntu nang matagal, maaaring maranasan mo ang isyu ng “tahimik na pagtaas ng puwang sa disk.”
Kaya, kapaki-pakinabang ang pagre-record ng mga pagbabago sa paggamit ng disk bilang kasaysayan.

Halimbawa: Script para i‑log ang paggamit ng disk sa isang file

#!/bin/bash
df -h / | awk 'NR==2 {print strftime("%Y-%m-%d %H:%M:%S"), $3, $4, $5}' >> /var/log/disk_usage.log

Ang pagpapatakbo nito isang beses araw‑araw gamit ang cron ay magpapahintulot sa iyo na subaybayan ang mga trend ng paggamit ng disk sa kalaunan.

Mas advanced na mga pamamaraan

• Mag‑install ng collectd o netdata para sa pag‑graph
• Gamitin ang Prometheus + Grafana para sa visualization ng monitoring
• Kapag nasa cloud, i‑integrate sa AWS CloudWatch o GCP Ops Agent

Maaari kang mag‑monitor sa antas ng operational management nang hindi umaasa sa mga GUI tool.

5.5 Mag‑ingat sa mga hadlang sa permiso

Kapag sinusuri o nagtatanggal ng paggamit ng disk, maaaring hindi ka makakuha ng tumpak na resulta kung wala kang root privileges.

Halimbawa:

du -sh /var

Kahit na patakbuhin mo ito, ang karaniwang user ay magkakaroon ng ilang folder na laktawan dahil sa “Permission denied,” na magreresulta sa mas mababang halaga kaysa sa aktwal na paggamit.

→ Bilang hakbang, maglagay ng sudo sa unahan o gumamit ng mga karapatang administratibo.

5.6 Mga Pagsasaalang‑alang para sa mga kapaligiran ng SSD/HDD

SSD environments

• Upang maiwasan ang hindi kailangang pagsulat, patakbuhin nang regular ang TRIM gamit ang fstrim : sudo systemctl enable fstrim.timer Pinapayagan nito ang SSD na i‑optimize ang mga tinanggal na bloke.

HDD environments

• Ang mga log at cache ay madalas mag‑fragment, kaya ang pag‑reboot pagkatapos magtanggal ng hindi kailangang mga file ay maaaring epektibo.
• Ang pagpapatakbo ng mabigat na I/O na mga utos na du ay pinakamainam gawin sa mga panahon ng mababang load, tulad ng hatinggabi.

5.7 I‑sistematiko ang pamamahala ng kapasidad upang maiwasan ang pag‑ulit

Sa huli, ang pinakamainam na solusyon para sa pamamahala ng kapasidad ay pagsasanay at sistematiko.

Practical checklist

• Regular na suriin ang df -h
• Suriin ang paglago ng /var/log buwan‑buwan
• Patakbuhin ang apt autoremove lingguhan Pana‑panahong tanggalin ang hindi kailangang Snap at Docker data
• Magkaroon ng automated notification script

Kung gagawin mo ito nang regular, karamihan sa mga isyu sa puwang ng disk ay maaaring maiwasan.

Summary

Ipinakilala ng seksyong ito ang mga advanced na teknik upang gawing mas epektibo ang pamamahala ng puwang ng disk sa Ubuntu.
Ang tatlong pangunahing punto ay:

1. Maagang pagtuklas sa pamamagitan ng automation at mga abiso
2. Operational efficiency sa pamamagitan ng mga alias at one‑liners
3. Ligtas na pamamahala sa pamamagitan ng pagsasaalang‑alang sa mga permiso at katangian ng device

Ang pagsasama ng mga ito ay nagbabago ngamahala ng kapasidad mula sa isang nakakapagod na gawain tungo sa isang mahalagang bahagi ng operasyon ng sistema.

6. FAQ (Mga Madalas Itanong)

Q1. Ano ang simpleng paraan upang suriin ang kasalukuyang libreng puwang sa Ubuntu?

Ang pinakamadaling paraan ay patakbuhin ang sumusunod na utos sa terminal.

df -h

Ipinapakita ng utos na ito ang kabuuang laki, ginamit na puwang, at libreng puwang ng bawat drive (partition) nang isang tingin.
Ang pagdagdag ng opsyong -h ay nagpapakita ng mga sukat sa format na madaling basahin ng tao (GB, MB).

Q2. Paano ko masusuri ang paggamit ng disk bawat direktoryo?

Gamitin ang utos na du.
Upang suriin ang paggamit ng isang tiyak na folder, patakbuhin:

du -sh /home

Kahulugan ng mga opsyon:

• -s : ipakita lamang ang kabuuan
• -h : ipakita ang mga sukat sa mga yunit na madaling basahin

Para sa mas detalyadong paggamit bawat folder, gamitin:

sudo du -h --max-depth=1 /var

Q3. Ano ang pagkakaiba ng df at du?

Sa madaling salita, sinusukat nila ang magkaibang bagay.

Halimbawa, gamitin ang df upang makita ang kabuuang libreng puwang sa /, at gamitin ang du upang makita kung gaano karaming puwang ang kinokonsumo ng isang tiyak na folder.

Q4. Paano ko masusuri ang libreng puwang gamit ang GUI?

Sa Ubuntu Desktop, maaari mong tingnan nang biswal gamit ang File Manager (Nautilus) o Disk Usage Analyzer (Baobab).

• File Manager → Ipinapakita ng bottom bar ang “Remaining XX GB”
• Baobab → Grapikal na paghahati‑hati ng paggamit

Pareho itong madaling gamitin para sa mga baguhan at nagpapakita ng resulta sa isang click.

Q5. Kapag nakatanggap ako ng babala na “disk full”, ano ang dapat unang tanggalin?

Simulan sa pag-alis ng mga ligtas na cache at hindi kinakailangang mga file.
Ang inirekomendang pagkakasunod-sunod ay:

1. I-clear ang APT cache sudo apt clean
2. Alisin ang hindi kinakailangang mga package sudo apt autoremove
3. Linisin ang mga log sudo journalctl --vacuum-time=7d
4. Iwalang-laman ang trash at thumbnail cache rm -rf ~/.cache/thumbnails/* && rm -rf ~/.local/share/Trash/*

Ang mga hakbang na ito lamang ay makakawala ng ilang gigabytes.

Q6. Narinig ko na ang mga Snap apps ay maaaring maging sanhi ng paglaki ng disk space. Ano ang pwede kong gawin?

Ang Snap ay nagpapanatili ng bawat bersyon ng isang app, kaya maaaring manatili ang mga lumang revision.
Maaari mong tanggalin ang hindi kinakailangang mga lumang revision gamit ang sumusunod na command:

sudo snap list --all | grep disabled | awk '{print $1, $3}' | 
while read snapname revision; do
  sudo snap remove "$snapname" --revision="$revision"
done

Bilang alternatibo, maaari mong manu-manong alisin ito gamit ang GUI tool Snap Store.

Q7. Ano ang dapat kong gawin kapag ang /var o /home ay masyadong malaki?

• /var – linisin ang mga log ( /var/log ) at caches ( /var/cache )
• /home – i-backup o ilipat ang mga download at video files sa external storage

Kung kailangan mong dagdagan ang kapasidad, maaari mong palawakin ang volume gamit ang LVM o i-mount ang bagong disk at pamahalaan ang espasyo nang hiwalay.

Q8. Ang pagtakbo ng du ay tumatagal nang mahaba. May paraan ba upang mapabilis ito?

Ang du ay nagsisuri ng bawat file nang rekursibo, kaya maaaring mabagal ito sa mga direktoryo na may maraming item.
Ang mga sumusunod na trick ay makakatulong:

• Gumamit ng --max-depth=1 upang laktawan ang malalim na sub‑direktoryo
• Iwasan ang hindi kinakailangang mga folder (hal., --exclude=/proc )
• Gumamit ng ncdu command (interactive view)

  sudo apt install ncdu
  sudo ncdu /
  

Ang ncdu ay pakiramdam na magaan at nagbibigay ng visual na paraan upang suriin ang paggamit ng disk.

Q9. Paano ko maiiwasan ang pagtakbo ng espasyo muli?

Ang regular na maintenance ay malaking tulong:

• I-run ang sudo apt autoremove isang beses bawat linggo
• Suriin ang /var/log at /home usage bawat buwan
• I-save ang output ng df -h sa isang log at subaybayan ang mga pagbabago
• Periodykong tanggalin ang lumang Snap o Docker data
• Sa SSDs, i-enable ang automatic trimming gamit ang sudo systemctl enable fstrim.timer

Ang pag-o-automate ng mga gawaing ito ay makakapagpapanatili ng mga problema sa disk‑space na layo.

Q10. Ano ang mga opsyon ko para sa pagpapalawak ng storage?

May tatlong karaniwang approach:

1. Palawakin ang LVM volume

   bash sudo lvextend -L +10G /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv sudo resize2fs /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv 2. Magdagdag ng bagong disk at i-mount ito – gumawa ng mount point tulad ng /mnt/data at ipamahagi ang load. 3. Gumamit ng cloud storage – ilipat ang malalaking files sa Google Drive, Nextcloud, atbp.

Kung ang pagdadagdag ng physical storage ay hindi posible, ang pag-a-archive ng lumang files ay epektibo rin.

Q11. Maaari ko bang suriin ang disk usage nang walang root privileges?

Ang basic df -h ay gumagana para sa anumang user, ngunit ang du ay nangangailangan ng pahintulot upang basahin ang ilang direktoryo (hal., /var/log).
Sa isang non‑root environment, limitahan ang scan sa iyong home directory:

du -sh ~/*

Q12. Paano ko suriin ang storage sa isang headless (server) system?

Dahil ang server edition ng Ubuntu ay walang GUI, gumamit ng mga command na ito sa halip:

Ang pag-combine ng mga ito ay nagbibigay-daan sa iyo na suriin ang disk usage nang komportable nang walang GUI.

Q13. May anumang panganib ba sa pag-sira ng system habang sinuri ang storage?

Ang simpleng pagsusuri ng usage ay walang panganib.
Gayunpaman, mag-ingat kapag nagsimula kang mag-delete o mag-resize:

• I-double-check ang mga path bago gumamit ng sudo rm -rf
• Huwag kailanman mag-delete ng system directories tulad ng /bin , /lib , o /etc
• Kung hindi ka sigurado, i-backup muna

Q14. May anumang nakatagong trick ba upang i-save ang espasyo?

• Palawakin ang log retention (mga setting sa /etc/logrotate.conf)
• Alisin ang hindi kinakailangang language packs: sudo apt install localepurge
• Purge ang lumang kernels (minsan sila ay nananatili): sudo apt autoremove --purge

Ang mga hakbang na ito ay makakawala ng kahit ilang daang MB hanggang ilang GB.

Q15. Mga inirekomendang tool para sa pagmomonitor ng disk usage?

Nag-aalok ang Ubuntu ng ilang kapaki-pakinabang na monitoring tools:

Summary

Ang mga pangunahing key takeaways para sa pag-manage ng disk space sa Ubuntu ay:

1. Gamitin ang df para sa pangkalahatang pagtingin at du para sa detalyadong inspeksyon
2. Tanggalin ang hindi kailangang data sa ligtas na pagkakasunod-sunod (APT → logs → caches)
3. I-automate ang paglilinis at pagmamanman upang maiwasan ang pag-uulit

Sa pamamagitan ng paggawa ng mga gawi na ito bilang rutin, nagiging bihira ang mga isyu sa puwang ng disk. Maaaring mukhang karaniwan ang pamamahala ng imbakan, ngunit isa ito sa pinakamahalagang gawain sa pagpapanatili para sa isang matatag na Ubuntu system.