Hiểu về Mật khẩu Mặc định của Ubuntu: Truy cập Root, Đặt lại Mật khẩu và Các Thực hành Bảo mật Tốt nhất

.## 1. Giới thiệu

Ubuntu là một trong những bản phân phối Linux phổ biến nhất, được sử dụng bởi đa dạng người dùng, từ người mới bắt đầu cho tới các chuyên gia nâng cao. Giao diện đơn giản, thân thiện và cộng đồng hỗ trợ rộng rãi khiến nó trở thành lựa chọn tuyệt vời cho những ai dùng Linux lần đầu tiên.

Tuy nhiên, không hiếm người dùng gặp các câu hỏi hoặc vấn đề liên quan đến “mật khẩu ban đầu” sau khi cài đặt Ubuntu lần đầu. Nhiều người mới thường thắc mắc, “Mật khẩu tài khoản root là gì?” hoặc “Nếu tôi đặt sai mật khẩu thì phải làm sao?”

Bài viết này sẽ giải thích rõ cách hệ thống mật khẩu ban đầu của Ubuntu hoạt động, cách cấu hình mật khẩu, cách khôi phục khi quên mật khẩu, và các thực hành bảo mật cần thiết. Thông tin này cũng hữu ích cho những người làm việc với WSL (Windows Subsystem for Linux).

Lợi ích khi đọc bài viết này

• Hiểu cơ chế cơ bản của mật khẩu ban đầu và tài khoản root.
• Học cách đặt lại mật khẩu nếu quên.
• Nắm được các biện pháp tăng cường bảo mật cho hệ thống Ubuntu.

Nếu bạn đang gặp khó khăn với cấu hình ban đầu của Ubuntu sau khi cài đặt hoặc không chắc chắn cách xử lý tài khoản root, hãy đọc đến cuối bài. Chúng tôi hy vọng nó sẽ giúp trải nghiệm Ubuntu của bạn trở nên suôn sẻ hơn.

2. Mật khẩu ban đầu của Ubuntu là gì?

Nhiều người dùng Ubuntu mới thường có câu hỏi về “mật khẩu ban đầu” sau khi cài đặt. Phần này sẽ giải thích cơ chế cơ bản phía sau mật khẩu ban đầu và những gì xảy ra trong quá trình thiết lập.

Khi nào mật khẩu ban đầu được đặt?

Trong quá trình cài đặt Ubuntu, bạn phải tạo tài khoản người dùng đầu tiên. Tài khoản này thường được cấu hình với quyền quản trị. Mật khẩu bạn đặt ở đây sẽ trở thành mật khẩu đầu tiên có thể sử dụng sau khi cài đặt.

Điều quan trọng là, mật khẩu này không phải là mật khẩu của tài khoản root. Ubuntu mặc định vô hiệu hoá tài khoản root vì lý do bảo mật, có nghĩa là bạn không thể sử dụng nó trực tiếp nếu không bật lên.

Tài khoản root là gì?

Hệ thống Linux có một tài khoản siêu người dùng gọi là “root”, có toàn quyền kiểm soát hệ thống. Sử dụng tài khoản root cho phép bạn thay đổi cài đặt hệ thống và thực hiện các thao tác quản trị nâng cao. Tuy nhiên, Ubuntu mặc định vô hiệu hoá việc đăng nhập trực tiếp vào tài khoản root để tăng cường bảo mật.

Thay vào đó, Ubuntu sử dụng lệnh sudo, cho phép tạm thời cấp quyền root cho người dùng được ủy quyền. Điều này giảm thiểu các thay đổi hệ thống không mong muốn và giảm rủi ro bảo mật.

Mật khẩu root mặc định

Tài khoản root trong Ubuntu không có mật khẩu được đặt sẵn. Khi mới cài đặt, mật khẩu root để trống và tài khoản không thể sử dụng cho đến khi người dùng bật lên một cách có chủ ý.

Tại sao mật khẩu ban đầu lại quan trọng?

Mật khẩu ban đầu là lớp phòng thủ đầu tiên để truy cập vào hệ thống của bạn. Mật khẩu được đặt trong quá trình cài đặt sẽ được sử dụng trong các tình huống như:

• Đăng nhập lần đầu
• Xác thực khi thực thi các lệnh sudo
• Xác nhận việc cài đặt ứng dụng hoặc thay đổi hệ thống

Vì vậy, việc chọn một mật khẩu mạnh và an toàn là rất cần thiết.

Rủi ro khi quên mật khẩu

Nếu bạn quên mật khẩu ban đầu, việc truy cập vào hệ thống có thể bị hạn chế. Hãy tham khảo phần “Phương pháp Đặt lại Mật khẩu” ở phía sau bài viết này để tránh gặp vấn đề.

3. Cách Đặt Mật khẩu Root

Ubuntu vô hiệu hoá tài khoản root theo mặc định, ngăn không cho đăng nhập trực tiếp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp việc bật và cấu hình mật khẩu root là cần thiết. Phần này sẽ hướng dẫn cách đặt mật khẩu root.

Khi nào bạn nên bật tài khoản root?

Sử dụng lệnh sudo được khuyến nghị cho hầu hết các tác vụ quản trị. Tuy nhiên, việc bật tài khoản root có thể hữu ích trong các trường hợp như:

• Cần truy cập shell root trực tiếp khi sửa chữa hệ thống.
• Chạy các script hoặc cấu hình nâng cao yêu cầu quyền root liên tục.

Bật tài khoản root sẽ tăng rủi ro bảo mật, vì vậy hãy thực hiện một cách thận trọng.

.

Các bước đặt mật khẩu root

Thực hiện các bước sau để đặt mật khẩu root trên Ubuntu:

1. Mở terminal

• Đăng nhập bằng tài khoản quản trị và mở terminal.

1. Lấy quyền root bằng sudo Nhập lệnh sau và nhập mật khẩu hiện tại của bạn:

   sudo -i
   

Lệnh này sẽ chuyển bạn sang shell root.

3. Đặt mật khẩu root bằng lệnh passwd Thực thi lệnh sau để gán mật khẩu cho tài khoản root:

   passwd root
   

Nhập và xác nhận mật khẩu mới khi được yêu cầu.

4. Xác minh việc thay đổi mật khẩu Nếu thay đổi thành công, bạn sẽ thấy một thông báo như sau:

   password updated successfully
   

5. Đảm bảo tài khoản root đang hoạt động Sử dụng lệnh sau để kiểm tra tài khoản root không bị khóa:

   passwd -S root
   

Nếu kết quả hiển thị active, tài khoản đã được bật.

Xác nhận sau khi thiết lập

Nếu cần, bạn có thể chuyển sang tài khoản root bằng lệnh:

su -

Luôn đăng xuất khi bạn đã hoàn thành công việc với quyền root.

Các biện pháp bảo mật

• Tạo mật khẩu mạnh Sử dụng ít nhất tám ký tự, bao gồm chữ cái, số và ký hiệu.
• Giảm thiểu việc sử dụng root Tiếp tục dùng sudo cho các tác vụ hàng ngày.
• Giám sát nhật ký đăng nhập Kiểm tra file auth.log để phát hiện các lần đăng nhập đáng ngờ:

  cat /var/log/auth.log | grep "root"
  

4. Cách Đặt Lại Mật Khẩu Của Bạn

Bạn có thể quên mật khẩu quản trị hoặc root khi sử dụng Ubuntu. Phần này giải thích cách đặt lại mật khẩu.

Quy trình đặt lại mật khẩu

Bạn có thể đặt lại mật khẩu bằng GRUB (Grand Unified Bootloader) bằng cách khởi động Ubuntu ở chế độ khôi phục.

Đặt lại bằng GRUB

1. Khởi động lại hệ thống

• Nhấn Shift (hoặc Esc) trong quá trình khởi động để hiển thị menu GRUB.

1. Chọn chế độ khôi phục

• Chọn mục có nhãn: Ubuntu, with Linux <version> (recovery mode)

1. Mở shell root

• Chọn “root” từ menu khôi phục:
• Bạn sẽ thấy dấu nhắc như: root@hostname:~#

1. Gắn lại hệ thống tập tin

• Bật chế độ ghi bằng lệnh: mount -o remount,rw /

1. Đặt lại mật khẩu bằng passwd

• Chỉ định tên tài khoản: passwd <username>

1. Khởi động lại hệ thống

• Khởi động lại bằng lệnh: reboot

Lưu ý khi đặt lại mật khẩu

• Yêu cầu truy cập vật lý Đảm bảo người không có quyền không thể tiếp cận phần cứng của bạn.
• Sao lưu dữ liệu
• Nếu GRUB không xuất hiện, dùng phương tiện cài đặt

Các phương pháp đặt lại khác

Nếu GRUB không khả dụng hoặc bạn đang sử dụng WSL, các quy trình đặt lại thay thế sẽ được áp dụng. Phần tiếp theo sẽ giải thích quản lý mật khẩu trong WSL.

5. Quản Lý Mật Khẩu trong WSL

WSL (Windows Subsystem for Linux) cho phép môi trường Linux chạy bên trong Windows. Quản lý mật khẩu vẫn quan trọng ngay cả khi dùng WSL.

Đặc điểm của WSL

• WSL hoạt động song song với tài khoản người dùng Windows và không có quá trình khởi động truyền thống.
• Tài khoản root được bật mặc định, và sudo được dùng cho các tác vụ quản trị.

Các bước quản lý mật khẩu

1. Mở terminal

• Khởi chạy “Ubuntu” từ Start Menu của Windows.

1. Sử dụng lệnh passwd

• Thực thi: passwd

1. Thay đổi mật khẩu của người dùng khác

• Dùng: sudo passwd <username>

Đặt lại mật khẩu bị quên trong WSL

1. Khởi chạy WSL dưới quyền root

• Trong PowerShell: wsl -u root

1. Đặt lại mật khẩu

• Thực thi: passwd <username>

1. Quay lại người dùng bình thường

• Dùng: exit

Các lưu ý bảo mật trong WSL

• Tránh sử dụng tài khoản root cho các công việc hàng ngày.
• Bảo vệ mật khẩu và kiểm tra cài đặt bảo mật của Windows cục bộ.
• Đảm bảo dữ liệu được xóa hoàn toàn khi gỡ bỏ các instance của WSL.

6. Các Biện Pháp Bảo Mật và Thực Hành Tốt Nhất

Để sử dụng Ubuntu một cách an toàn, việc quản lý mật khẩu và kiểm soát tài khoản là điều thiết yếu.

Cách tạo mật khẩu mạnh

. Độ dài : Ít nhất 12 ký tự * Độ phức tạp : Kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt * Tính không đoán trước : Tránh các từ trong từ điển và thông tin cá nhân * Tính duy nhất* : Tránh sử dụng lại mật khẩu

Ví dụ:

s3cUr3!P@ssw0rd123

Thay đổi mật khẩu thường xuyên

passwd

Giảm thiểu việc sử dụng tài khoản root

Sử dụng sudo cho các tác vụ có đặc quyền để tránh rủi ro không cần thiết.

Xóa các tài khoản không sử dụng

cat /etc/passwd

sudo userdel <username>

Bảo mật truy cập SSH

• Vô hiệu hoá xác thực bằng mật khẩu
• Sử dụng xác thực bằng khóa công khai
• Thay đổi cổng SSH mặc định
• Sử dụng fail2ban để chặn các nỗ lực không được phép

  sudo nano /etc/ssh/sshd_config
  

Giám sát nhật ký

sudo cat /var/log/auth.log

sudo grep "Failed password" /var/log/auth.log

Áp dụng các bản cập nhật bảo mật

sudo apt update
sudo apt upgrade

sudo apt autoremove

7. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Câu hỏi 1: Mật khẩu root là gì sau khi cài đặt Ubuntu?

Đáp: Ubuntu không đặt mật khẩu root theo mặc định. Sử dụng các lệnh sudo cho các tác vụ quản trị.

Câu hỏi 2: Việc bật mật khẩu root có gây rủi ro bảo mật không?

Đáp: Có. Truy cập root trực tiếp làm tăng nguy cơ sử dụng trái phép và sai sót.

Câu hỏi 3: Tôi có mất dữ liệu nếu quên mật khẩu không?

Đáp: Không. Đặt lại mật khẩu không xóa dữ liệu người dùng trừ khi thực hiện sai.

Câu hỏi 4: Nếu menu GRUB không xuất hiện thì sao?

Đáp: Giữ phím Shift hoặc Esc trong quá trình khởi động, hoặc dùng phương tiện cài đặt để vào chế độ khôi phục.

Câu hỏi 5: Việc đặt lại mật khẩu có giống trong WSL không?

Đáp: Chủ yếu là có, nhưng WSL sử dụng wsl -u root để khởi động với quyền root.

Câu hỏi 6: Làm sao để tạo mật khẩu mạnh?

• Sử dụng ít nhất 12 ký tự
• Bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt
• Tránh các mẫu dự đoán được
• Sử dụng công cụ tạo mật khẩu như pwgen

Câu hỏi 7: Tôi có thể buộc người dùng thay đổi mật khẩu khi đăng nhập lần đầu không?

sudo passwd --expire <username>

Câu hỏi 8: Tôi nên áp dụng các bản cập nhật bảo mật bao lâu một lần?

Đáp: Đề xuất cập nhật hàng tuần:

sudo apt update && sudo apt upgrade

8. Tóm tắt và các bước tiếp theo

Hiểu cách Ubuntu quản lý mật khẩu ban đầu và mật khẩu root là rất quan trọng cho việc quản trị hệ thống an toàn và hiệu quả.

Những điểm chính cần nhớ

• Cơ chế mật khẩu ban đầu : Root bị vô hiệu hoá theo mặc định.
• Đặt mật khẩu root : Có thể thực hiện bằng sudo passwd root .
• Khôi phục mật khẩu : Sử dụng GRUB hoặc công cụ của WSL.
• Thực hành bảo mật : Sử dụng mật khẩu mạnh, hạn chế quyền root, bảo mật SSH, áp dụng cập nhật.
• Câu hỏi thường gặp : Giúp giải quyết các thắc mắc phổ biến của người mới.

Các bước tiếp theo

• Áp dụng các biện pháp mật khẩu và bảo mật trên hệ thống Ubuntu của bạn.
• Tham khảo tài liệu chính thức để cấu hình nâng cao.

Lời kết

Ubuntu, khi được cấu hình đúng cách, là một môi trường mạnh mẽ phù hợp cho người dùng ở mọi trình độ. Hãy sử dụng hướng dẫn này để củng cố hệ thống của bạn và tận hưởng trải nghiệm Linux hiệu quả.