Hướng dẫn cài đặt và sử dụng Vim trên Ubuntu: Thiết lập, nhập tiếng Nhật và plugin hiệu quả

1 1. Giới thiệu
2 2. Cài đặt Vim trên Ubuntu
3 3. Thiết lập cơ bản cho Vim
4 4. Thiết lập môi trường nhập tiếng Nhật
5 5. Nâng cao trải nghiệm với Vim
6 6. Khắc phục sự cố
- 6.1 Vim không khởi động hoặc xuất hiện lỗi
  - 6.1.1 Cách xử lý
- 6.2 Không nhập được tiếng Nhật: các điểm cần kiểm tra

1. Giới thiệu

Tầm quan trọng của Vim trên Ubuntu

Trên Ubuntu cũng như các bản phân phối Linux khác, Vim là một trong những trình soạn thảo văn bản cực kỳ quan trọng.
Vim (Vi IMproved) đúng như tên gọi, là công cụ mở rộng và cải tiến từ trình soạn thảo vi cổ điển, nổi bật với tốc độ xử lý nhanh và khả năng tùy biến linh hoạt.
Vim rất hữu ích cho quản trị server, lập trình và nhiều tác vụ khác trên Linux, vì vậy thành thạo Vim sẽ là một lợi thế lớn cho người dùng Ubuntu.

Lợi ích khi sử dụng Vim

Có rất nhiều lợi ích khi cài đặt và sử dụng Vim trên Ubuntu.
Dưới đây là những điểm nổi bật:

Nhẹ và nhanh: Khởi động cực kỳ nhanh, hoạt động mượt mà ngay cả trên thiết bị cấu hình thấp.
Tùy biến mạnh mẽ: Có thể tùy chỉnh môi trường soạn thảo theo ý thích bằng cách chỉnh sửa file cấu hình (.vimrc).
Tối ưu cho thao tác bàn phím: Hầu hết các thao tác đều có thể thực hiện chỉ với bàn phím, giúp tăng hiệu suất làm việc đáng kể.
Khả năng mở rộng qua plugin: Có thể bổ sung các chức năng mới nhờ hệ thống plugin đa dạng, biến Vim thành trình soạn thảo cá nhân hóa hoàn toàn.

Mục đích và lộ trình của bài viết

Mục tiêu của bài viết này là giúp bạn “cài đặt và sử dụng được Vim trên Ubuntu”.
Chúng tôi sẽ hướng dẫn chi tiết từ bước cài đặt, cấu hình cơ bản, thiết lập nhập tiếng Nhật, cho đến cách xử lý các sự cố thường gặp, giúp người mới bắt đầu cũng dễ dàng làm theo.

Bài viết sẽ là bước khởi đầu chắc chắn dành cho những ai muốn trải nghiệm Vim trên Ubuntu, hãy theo dõi đến cuối nhé!

2. Cài đặt Vim trên Ubuntu

Kiểm tra xem Vim đã được cài đặt chưa

Trên Ubuntu, đôi khi bản rút gọn “vim-tiny” được cài đặt sẵn.
Đầu tiên, hãy mở Terminal và chạy lệnh sau để kiểm tra trạng thái cài đặt Vim:

vim --version

Sau khi thực hiện, thông tin phiên bản sẽ hiển thị.
Nếu xuất hiện lỗi hoặc thông báo về bản rút gọn “vim-tiny”, bạn nên cài đặt bản đầy đủ của Vim để sử dụng trọn vẹn chức năng.

Các bước cài đặt Vim

Trên Ubuntu, bạn có thể cài đặt Vim dễ dàng qua hệ thống quản lý gói APT.
Hãy làm theo các bước dưới đây để cài đặt bản Vim mới nhất.

1. Cập nhật danh sách gói phần mềm

Trước tiên, hãy cập nhật danh sách các gói phần mềm của hệ thống:

sudo apt update

2. Cài đặt Vim

Tiếp theo, tiến hành cài đặt Vim:

sudo apt install vim

Sau khi nhập lệnh, hệ thống sẽ tự động tải về và cài đặt các gói cần thiết.
Nếu xuất hiện câu hỏi “Do you want to continue? [Y/n]”, hãy nhấn phím Y rồi Enter.

Kiểm tra phiên bản Vim

Sau khi cài đặt xong, hãy kiểm tra lại phiên bản Vim:

vim --version

Kết quả sẽ hiển thị số phiên bản và các tuỳ chọn build (như +clipboard).
Nếu có “+clipboard”, bạn sẽ dễ dàng copy-paste giữa các hệ thống, rất tiện lợi.

Bổ sung: Cài đặt bằng Trung tâm phần mềm (dành cho người mới)

Nếu bạn không quen thao tác Terminal, có thể cài đặt Vim từ “Ubuntu Software” (Trung tâm phần mềm) trên Ubuntu.

Mở “Ubuntu Software” từ danh sách ứng dụng
Nhập “Vim” vào ô tìm kiếm
Chọn Vim được hiển thị và nhấn nút “Cài đặt”

Với cách này, bạn có thể cài đặt Vim một cách trực quan mà không cần dùng lệnh, phù hợp với người mới dùng Linux.

3. Thiết lập cơ bản cho Vim

Ý nghĩa và cách tạo file .vimrc

File cấu hình .vimrc dùng để tùy biến hành vi của Vim.
Chỉ cần ghi các thiết lập vào file này, chúng sẽ tự động áp dụng mỗi lần mở Vim, giúp bạn có môi trường làm việc thân thiện hơn.

Thông thường, file .vimrc đặt tại thư mục home của người dùng (~/.vimrc).
Nếu chưa có, bạn có thể tạo mới với lệnh sau:

touch ~/.vimrc

Sau đó mở file này với Vim hoặc bất kỳ trình soạn thảo nào để chỉnh sửa.

vim ~/.vimrc

Các thiết lập cơ bản khuyên dùng cho người mới

Dưới đây là những thiết lập cơ bản nên có cho người mới dùng Vim trên Ubuntu.

Hiển thị số dòng

Hiển thị số dòng giúp chỉnh sửa mã hoặc văn bản dễ dàng hơn.

set number

Bật làm nổi bật cú pháp (syntax highlight)

Để mã nguồn dễ đọc, hãy bật tính năng tô màu cú pháp.

syntax on

Thiết lập khoảng cách thụt lề (indent)

Cài đặt chiều rộng indent là 4 khoảng trắng giúp mã nguồn đẹp và dễ đọc hơn.

set tabstop=4
set shiftwidth=4
set expandtab

Bỏ qua phân biệt chữ hoa/thường khi tìm kiếm

Thiết lập này giúp tìm kiếm không phân biệt chữ hoa, chữ thường.

set ignorecase
set smartcase

ignorecase luôn bỏ qua hoa/thường; smartcase sẽ phân biệt nếu có ký tự hoa trong từ khóa tìm kiếm.

Lưu và áp dụng cấu hình

Sau khi chỉnh .vimrc, hãy lưu lại và khởi động lại Vim để các thiết lập được áp dụng.
Thông thường Vim sẽ tự động đọc .vimrc mỗi khi khởi động, hoặc bạn có thể tải lại ngay bằng lệnh sau trong Vim:

:source ~/.vimrc

Nhờ vậy bạn có thể thử nghiệm cấu hình mà không cần thoát Vim.

4. Thiết lập môi trường nhập tiếng Nhật

Cài đặt và thiết lập bộ gõ tiếng Nhật (IME)

Để nhập tiếng Nhật trên Vim, Ubuntu cần có bộ gõ tiếng Nhật (IME).
Các IME phổ biến gồm “fcitx-mozc” và “ibus-mozc”. Dưới đây là hai cách cài đặt thường dùng nhất.

Cài đặt fcitx-mozc

fcitx nhẹ và nhanh, rất được ưa chuộng trên Ubuntu.
Cài đặt bằng lệnh sau:

sudo apt update
sudo apt install fcitx-mozc

Sau khi cài xong, vào “Hỗ trợ ngôn ngữ” trong cài đặt hệ thống, chọn hệ thống nhập bàn phím là “fcitx”.
Sau đó, đăng xuất và đăng nhập lại để fcitx có hiệu lực.

Cài đặt ibus-mozc

Nếu bạn sử dụng IBus (mặc định trên Ubuntu), cài Mozc với lệnh sau:

sudo apt update
sudo apt install ibus-mozc

Sau đó, vào “Vùng & Ngôn ngữ”, thêm “Nhật Bản (Mozc)” vào nguồn nhập, là xong.

Lưu ý khi nhập tiếng Nhật trong Vim

Vim phát triển cho môi trường tiếng Anh nên khi nhập tiếng Nhật sẽ có vài điểm cần chú ý.

Khác biệt hành vi IME giữa các chế độ

Vim có hai chế độ chính là Normal Mode và Insert Mode.
Thường chỉ cần nhập tiếng Nhật ở Insert Mode.
Nếu IME bật ở Normal Mode, bạn có thể nhập nhầm lệnh, nên hãy chủ động chuyển IME theo từng chế độ để làm việc hiệu quả hơn.

Vấn đề tương thích giữa Vim và IME

Một số môi trường Ubuntu gặp vấn đề khi sử dụng IME trong Vim, nhất là trên bản Vim chạy trong Terminal, đôi khi cửa sổ gợi ý không hiển thị đúng.
Khi gặp trường hợp này, thử dùng bản Vim giao diện đồ họa (gvim) hoặc điều chỉnh font/encoding có thể giải quyết được.

Thiết lập phím tắt chuyển đổi IME

Để chuyển nhanh giữa nhập tiếng Nhật và tiếng Anh, nên thiết lập phím tắt cho IME.

Ví dụ với fcitx, thực hiện như sau:

Mở cài đặt fcitx
Chọn tab “Cài đặt chung” (Global Settings)
Cài đặt phím chuyển đổi IME theo ý thích (ví dụ phím 半角/全角)

Cách này giúp bạn chuyển đổi IME nhanh chóng trên mọi ứng dụng, kể cả Vim.

5. Nâng cao trải nghiệm với Vim

Các plugin hữu ích

Vim rất mạnh với chức năng mặc định, nhưng càng tuyệt vời hơn khi bổ sung các plugin phù hợp.
Dưới đây là một số plugin nên dùng trên Ubuntu:

vim-airline

vim-airline là plugin giúp statusline của Vim đẹp và đầy đủ thông tin hơn.
Bạn dễ dàng xem tên file, số dòng, encoding,… giúp tăng hiệu suất làm việc.

Ví dụ cài đặt:

Plug 'vim-airline/vim-airline'

*Chi tiết cách cài plugin sẽ được nói ở phần plugin manager phía dưới.

nerdtree

nerdtree là plugin hiển thị cây thư mục trong Vim.
Bạn có thể duyệt thư mục trực quan như các editor hiện đại, rất tiện cho dự án lớn.

Ví dụ cài đặt:

Plug 'preservim/nerdtree'

Để mở NERDTree, dùng lệnh:

:NERDTreeToggle

Cây thư mục sẽ xuất hiện ở sidebar ngay lập tức.

Cách cài đặt plugin manager (vim-plug)

Để quản lý nhiều plugin dễ dàng, bạn nên cài một trình quản lý plugin.
Dưới đây là hướng dẫn cài đặt vim-plug – một lựa chọn phổ biến, đơn giản.

Các bước cài vim-plug

Tải vim-plug về máy:

curl -fLo ~/.vim/autoload/plug.vim --create-dirs   https://raw.githubusercontent.com/junegunn/vim-plug/master/plug.vim

Thêm danh sách plugin vào file .vimrc:

call plug#begin('~/.vim/plugged')

Plug 'vim-airline/vim-airline'
Plug 'preservim/nerdtree'

call plug#end()

Mở Vim và gõ lệnh sau để cài plugin:

:PlugInstall

Các plugin sẽ tự động được cài vào Vim.

Cải thiện di chuyển con trỏ khi nhập tiếng Nhật

Khi nhập tiếng Nhật, con trỏ có thể bị chậm hoặc không ổn định.
Có một số cách khắc phục tình trạng này.

Tự động bật/tắt IME theo chế độ

Có thể dùng plugin như “fcitx.vim” để tự động bật/tắt IME theo từng chế độ Vim, giúp tránh nhập nhầm, tăng trải nghiệm nhập liệu.

Sử dụng skkeleton (dành cho Neovim)

Nếu bạn dùng Neovim, có thể thử plugin skkeleton – giải pháp mới giúp kiểm soát IME trong Vim hiệu quả và mượt mà hơn.

6. Khắc phục sự cố

Vim không khởi động hoặc xuất hiện lỗi

Sau khi cài Vim, có thể gặp lỗi khi khởi động hoặc không thể mở Vim.
Phần lớn các sự cố do các nguyên nhân sau:

Thiếu gói phụ thuộc khi cài đặt
Lỗi cú pháp trong file cấu hình .vimrc
Không đủ quyền đọc file cần thiết

Cách xử lý

Trước hết, kiểm tra Vim đã cài đúng chưa:

vim --version

Nếu có vấn đề khi cài, hãy gỡ ra rồi cài lại:

sudo apt remove vim
sudo apt install vim

Nếu nghi ngờ do .vimrc, thử khởi động Vim mà không dùng cấu hình:

vim -u NONE

Nếu mở bình thường, hãy kiểm tra lại nội dung .vimrc xem có lỗi không.

Không nhập được tiếng Nhật: các điểm cần kiểm tra

Khi nhập tiếng Nhật trên Ubuntu, không chỉ riêng Vim mà nhiều ứng dụng khác cũng có thể gặp lỗi.
Riêng với Vim, hãy kiểm tra các điểm sau nếu gặp sự cố:

IME (fcitx/ibus) hoạt động bình thường chưa?
Thiết lập nguồn nhập tiếng Nhật trong hệ thống đã đúng chưa?
Cài đặt phông chữ/encoding trong Terminal đã hợp lý chưa?

Nếu dùng Vim bản Terminal vẫn lỗi, thử chuyển sang dùng bản giao diện đồ họa (gvim) để cải thiện.