.## 1. Giới thiệu
Ubuntu là một bản phân phối Linux được các nhà phát triển và chuyên gia kỹ thuật sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, sau thời gian sử dụng kéo dài, hệ thống có thể trở nên chậm chạp. Sự suy giảm hiệu năng thường xảy ra khi chạy đồng thời nhiều tác vụ nặng tài nguyên hoặc khi sử dụng GNOME Shell trong thời gian dài.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải thích chi tiết các nguyên nhân gốc rễ gây ra hiện tượng chậm của Ubuntu, và chỉ ra cách cải thiện hiệu năng trong thực tế. Chúng tôi cung cấp một loạt các phương pháp — từ các biện pháp cơ bản đến tối ưu hoá phần cứng — và đưa ra các bước cụ thể mà người dùng mới đến trung cấp có thể thực hiện.
2. Nguyên nhân chính gây chậm Ubuntu
Thiếu tài nguyên
Nguyên nhân chính khiến Ubuntu chậm là do thiếu bộ nhớ hoặc tài nguyên CPU. Vấn đề này trở nên nghiêm trọng hơn nếu bạn chạy đồng thời nhiều ứng dụng, hoặc làm việc với việc chỉnh sửa video hoặc máy ảo — những tình huống mà việc sử dụng tài nguyên đột ngột tăng cao, ảnh hưởng đến hiệu năng tổng thể của hệ thống. Hãy đặc biệt cẩn thận khi sử dụng trình duyệt tiêu tốn nhiều tài nguyên với nhiều tab mở hoặc các ứng dụng nặng khác.
Rò rỉ bộ nhớ trong GNOME Shell
Môi trường desktop mặc định trên Ubuntu, GNOME Shell, được biết đến có các vấn đề rò rỉ bộ nhớ. Khi sử dụng trong thời gian dài, bộ nhớ hệ thống có thể dần dần bị tiêu thụ, dẫn đến cạn kiệt tài nguyên. Việc sử dụng bộ nhớ thường tăng dần mỗi khi bạn chuyển đổi ứng dụng hoặc thao tác với các cửa sổ.
Để tạm thời khắc phục, bạn có thể nhấn Alt + F2, gõ r, và khởi động lại GNOME Shell để đặt lại việc sử dụng bộ nhớ. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời và không giải quyết nguyên nhân gốc rễ. Mặc dù một số vấn đề rò rỉ bộ nhớ đã được khắc phục trong các phiên bản GNOME Shell 3.36 trở lên, việc giữ hệ thống luôn cập nhật vẫn rất quan trọng.
3. Các biện pháp cơ bản để giảm tải Ubuntu
Gỡ bỏ các ứng dụng không cần thiết
Một số ứng dụng không cần thiết được cài đặt trên hệ thống có thể tiêu tốn tài nguyên ngay cả khi không hoạt động. Gỡ bỏ những ứng dụng này có thể cải thiện hiệu năng tổng thể của hệ thống. Sử dụng lệnh sau để gỡ bỏ các ứng dụng bạn không sử dụng:
sudo apt remove application-name
Điều này giúp loại bỏ các dịch vụ chạy nền và các tiến trình tiêu tốn tài nguyên, giảm tải cho bộ nhớ và CPU.
Xóa bộ nhớ đệm (Cache)
Mặc dù bộ nhớ đệm giúp tăng tốc các ứng dụng, nhưng việc tích lũy quá mức có thể làm giảm hiệu năng hệ thống. Thường xuyên xóa bộ nhớ đệm do đó có thể giúp cải thiện hiệu năng. Sử dụng các lệnh sau để xóa bộ nhớ đệm hệ thống:
sudo apt clean
sudo apt autoremove
Chạy các lệnh này đôi khi có thể giải phóng vài gigabyte không gian đĩa — điều này có thể khiến hệ thống chạy nhanh hơn đáng kể.
Cập nhật hệ thống
Giữ hệ thống luôn được cập nhật là yếu tố quan trọng để Ubuntu hoạt động mượt mà. Các bản phát hành mới thường bao gồm các bản sửa lỗi và cải thiện hiệu năng. Vì một số bản cập nhật giải quyết các vấn đề rò rỉ bộ nhớ trong GNOME Shell, việc thường xuyên cập nhật hệ thống được khuyến nghị mạnh mẽ.
sudo apt update && sudo apt upgrade
4. Tối ưu hoá phần cứng
Tăng bộ nhớ vật lý (RAM)
Nếu thiếu tài nguyên xảy ra thường xuyên, nâng cấp bộ nhớ vật lý là bước hiệu quả nhất. Ít nhất 8 GB RAM được khuyến nghị khi chạy đồng thời nhiều ứng dụng. Đối với các công việc phát triển hoặc máy ảo, 16 GB hoặc hơn là lý tưởng. Nâng cấp RAM thường là cách trực tiếp nhất để cải thiện độ ổn định và hiệu năng của hệ thống.
Chuyển sang SSD
Nếu hệ thống của bạn đang sử dụng HDD, thay thế bằng SSD có thể tăng tốc đáng kể hiệu năng tổng thể. Điều này giảm mạnh thời gian khởi động hệ điều hành và tải ứng dụng — khiến Ubuntu cảm giác phản hồi nhanh hơn rất nhiều. Vì SSD có tốc độ đọc/ghi nhanh hơn hẳn so với HDD, đây là một trong những cách hiệu quả nhất để làm Ubuntu trở nên mượt mà và nhanh nhạy.
5. Các tùy chọn Ubuntu nhẹ nhàng
Cài đặt môi trường desktop nhẹ nhàng
GNOME Shell cung cấp chức năng phong phú, nhưng nó cũng tiêu tốn tài nguyên đáng kể. Chuyển sang môi trường desktop nhẹ như Xfce hoặc LXDE có thể hiệu quả trong việc giảm tải hệ thống. Điều này đặc biệt hữu ích cho phần cứng cũ hoặc môi trường có tài nguyên hạn chế.
sudo apt install xubuntu-desktop
Lệnh này cài đặt môi trường desktop Xfce, giảm sử dụng tài nguyên tổng thể và giúp hệ thống của bạn chạy mượt mà hơn.
Tối ưu hóa Không gian Swap
Khi RAM không đủ, hệ thống bắt đầu sử dụng không gian swap trên đĩa. Nếu không gian swap không được cấu hình đúng cách, hệ thống có thể trở nên chậm chạp. Theo hướng dẫn, nên đặt không gian swap khoảng 1.5–2 lần RAM vật lý của bạn. Bạn có thể tạo và kích hoạt không gian swap bằng các bước sau:
sudo swapon --show
sudo fallocate -l 4G /swapfile
sudo chmod 600 /swapfile
sudo mkswap /swapfile
sudo swapon /swapfile
Với cấu hình này, khi RAM sắp hết, sử dụng không gian swap có thể cải thiện độ ổn định hệ thống và giúp ngăn chặn suy giảm hiệu suất.
6. Kết luận
Cải thiện hiệu suất Ubuntu đòi hỏi sự kết hợp giữa tối ưu hóa phần mềm và phần cứng. Bằng cách loại bỏ các ứng dụng và bộ đệm không cần thiết, giữ hệ thống cập nhật, và kết hợp nâng cấp phần cứng — chẳng hạn như tăng RAM, chuyển sang SSD, hoặc áp dụng môi trường desktop nhẹ — bạn có thể cải thiện đáng kể tính khả dụng. Xử lý đúng cách các rò rỉ bộ nhớ và quản lý tài nguyên có thể tăng cường đáng kể hiệu suất hệ thống tổng thể.
Bài viết này đã cung cấp các bước cụ thể để tối ưu hóa hiệu suất hệ thống. Nó được thiết kế đủ dễ dàng để người mới bắt đầu theo dõi, vì vậy hãy thoải mái thử các mẹo này cho bản thân bạn.
