Ubuntu là gì? Hướng dẫn cho người mới bắt đầu về hệ điều hành Linux

1. Ubuntu là gì? Tổng quan cơ bản

Ubuntu là hệ điều hành như thế nào?

Ubuntu (phát âm là “U-bun-tu”) là một hệ điều hành (OS) dựa trên nhân Linux. Có rất nhiều bản phân phối (distribution) Linux khác nhau, nhưng Ubuntu đặc biệt phổ biến. Nó được sử dụng rộng rãi từ người dùng cá nhân đến các doanh nghiệp, trên nhiều môi trường như máy tính để bàn, máy chủ (server) và điện toán đám mây.

Mối quan hệ với Linux

Trong số nhiều bản phân phối Linux, Ubuntu được phát triển dựa trên hệ điều hành “Debian”. Debian nổi tiếng về độ ổn định và được hỗ trợ lâu dài, nhưng việc cài đặt có thể phức tạp, gây khó khăn cho người mới bắt đầu. Ngược lại, Ubuntu kế thừa sự ổn định của Debian nhưng được cải tiến để người dùng mới cũng có thể dễ dàng sử dụng.

Tại sao Ubuntu lại phổ biến?

Có một số lý do khiến Ubuntu trở nên phổ biến.

1. Miễn phí sử dụng
   Ubuntu là phần mềm mã nguồn mở và có thể được sử dụng miễn phí cho cả cá nhân và doanh nghiệp. Không cần chi trả phí bản quyền đắt đỏ là một lợi thế lớn, giúp tiết kiệm chi phí vận hành.
2. Dễ sử dụng cho người mới bắt đầu
   Ubuntu cung cấp một môi trường hoạt động trực quan (GUI: Graphical User Interface) tương tự như Windows hay macOS, giúp những người chưa quen với Linux cũng có thể thao tác tương đối dễ dàng.
3. Kho phần mềm phong phú
   Bạn có thể dễ dàng cài đặt nhiều ứng dụng như trình duyệt, phần mềm văn phòng, công cụ phát triển thông qua Trung tâm phần mềm (Software Center). Đặc biệt, các công cụ chính như Google Chrome, Firefox, LibreOffice, Visual Studio Code đều có sẵn để sử dụng ngay lập tức.
4. Độ ổn định và bảo mật cao
   Ubuntu được cập nhật thường xuyên, các lỗ hổng bảo mật được khắc phục nhanh chóng, đảm bảo an toàn khi sử dụng. Ngoài ra, hệ thống dựa trên Linux ít bị ảnh hưởng bởi virus, mang lại ưu thế về mặt bảo mật.
5. Ứng dụng đa dạng
   Ubuntu không chỉ được sử dụng làm máy tính để bàn mà còn được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như máy chủ, môi trường đám mây và hệ thống nhúng. Đặc biệt, nó rất phổ biến làm môi trường máy chủ cho doanh nghiệp, được sử dụng bởi các công ty IT lớn như Google và Amazon.

Khác biệt giữa Ubuntu với Windows và Mac?

Ubuntu có những đặc điểm khác biệt so với Windows và macOS. Bảng dưới đây tóm tắt những khác biệt chính.

Ubuntu hấp dẫn bởi khả năng tùy biến và bảo mật cao, nhưng nhược điểm là số lượng phần mềm tương thích ít hơn so với Windows. Do đó, điều quan trọng là phải chọn hệ điều hành phù hợp với mục đích sử dụng.

Tóm tắt

Ubuntu là một bản phân phối Linux dễ sử dụng cho người mới bắt đầu, hấp dẫn bởi việc miễn phí và bảo mật cao. Nó có những đặc điểm khác biệt so với Windows và macOS, đặc biệt phù hợp cho mục đích lập trình và sử dụng máy chủ. Nếu bạn muốn thử Ubuntu, việc hiểu lịch sử và bối cảnh phát triển của nó được giới thiệu trong chương tiếp theo sẽ giúp bạn khám phá sâu hơn những điểm hấp dẫn của Ubuntu.

2. Lịch sử và bối cảnh phát triển của Ubuntu

Sự ra đời của Ubuntu và Canonical

Ubuntu bắt đầu được phát triển vào năm 2004 bởi doanh nhân người Nam Phi Mark Shuttleworth. Ông đã bắt tay vào phát triển một bản phân phối mới với mục tiêu làm cho Linux dễ sử dụng hơn.

Thành lập Canonical Ltd.

Shuttleworth đã thành lập Canonical Ltd. vào năm 2004, thiết lập một tổ chức để phát triển và quản lý Ubuntu. Canonical không chỉ hỗ trợ phát triển Ubuntu mà còn thúc đẩy sự phổ biến của Linux bằng cách cung cấp các giải pháp đám mây cho máy chủ và hỗ trợ doanh nghiệp.

Nguồn gốc tên gọi Ubuntu

Cái tên Ubuntu có nguồn gốc từ tiếng Zulu và Xhosa của Nam Phi, có nghĩa là “lòng trắc ẩn đối với người khác” hay “tính nhân đạo”. Cái tên này phù hợp với triết lý mã nguồn mở và tượng trưng cho tinh thần của Ubuntu: “cung cấp phần mềm mà mọi người đều có thể sử dụng tự do”.

Phiên bản phát hành đầu tiên

Phiên bản đầu tiên của Ubuntu, “Ubuntu 4.10” (tên mã: Warty Warthog), được phát hành vào tháng 10 năm 2004. Phiên bản này dựa trên Debian nhưng cung cấp giao diện người dùng dễ sử dụng hơn và quy trình cài đặt đơn giản, thu hút sự chú ý như một hệ điều hành thân thiện với người mới làm quen Linux.

Chu kỳ phát hành và LTS của Ubuntu

Ubuntu nổi tiếng với chu kỳ phát hành định kỳ. Một phiên bản mới được phát hành mỗi 6 tháng theo cơ chế sau:

Các loại phiên bản phát hành

Phiên bản Ubuntu được biểu thị dưới dạng “năm.tháng”, ví dụ “Ubuntu 22.04” có nghĩa là phiên bản được phát hành vào tháng 4 năm 2022.

LTS (Long Term Support: Phiên bản hỗ trợ dài hạn) là gì?

Phiên bản LTS của Ubuntu (phiên bản hỗ trợ dài hạn) được cung cấp hỗ trợ chính thức trong 5 năm, phù hợp cho việc sử dụng trong môi trường doanh nghiệp và máy chủ. Phiên bản LTS được phát hành hai năm một lần, vì vậy người dùng muốn trải nghiệm công nghệ mới nhất có thể chọn bản thường, nhưng nếu ưu tiên sự ổn định, nên sử dụng bản LTS.

Ví dụ về các phiên bản LTS chính

Phiên bản LTS được sử dụng thường xuyên trong môi trường máy chủ của doanh nghiệp và đám mây, với các công ty lớn như Google và Netflix cũng đang sử dụng.

Sự phát triển và hiện trạng của Ubuntu

Ubuntu đã liên tục phát triển trong hơn 20 năm kể từ lần phát hành đầu tiên, trải qua những thay đổi quan trọng sau đây:

1. Sự chuyển đổi môi trường desktop

• Ban đầu, Ubuntu sử dụng môi trường desktop “GNOME 2”
• Thay đổi sang “Unity” từ năm 2011 (để cải thiện khả năng sử dụng)
• Trở lại “GNOME 3” từ năm 2017 (vẫn tiếp tục đến nay)

1. Mở rộng trong lĩnh vực đám mây & máy chủ

• Phiên bản Ubuntu Server được sử dụng trong nhiều môi trường đám mây (AWS, Azure, Google Cloud, v.v.)
• Cũng cung cấp Ubuntu Core, một phiên bản nhẹ dành cho hệ thống nhúng

1. Tăng cường bảo mật và ổn định

• Tăng cường an ninh mạng thông qua các bản cập nhật và vá lỗi định kỳ
• Giới thiệu hệ thống quản lý gói mới “Snaps” (cải thiện bảo mật)

1. Mở rộng các biến thể (flavors)

• Cung cấp các trải nghiệm người dùng khác nhau như Kubuntu (môi trường KDE), Xubuntu (môi trường XFCE nhẹ)
• Ubuntu MATE, Ubuntu Budgie, v.v., tăng lựa chọn theo sở thích

Tóm tắt

Ubuntu bắt đầu được phát triển bởi Canonical vào năm 2004 và hiện đã trở thành một bản phân phối Linux được sử dụng rộng rãi từ desktop, server đến môi trường đám mây. Đặc biệt, điểm hấp dẫn của nó là độ ổn định cao với phiên bản LTS, các bản cập nhật định kỳ và các biến thể (flavors) phong phú.

3. Đặc điểm và lợi ích của Ubuntu

Mã nguồn mở miễn phí

Ubuntu là một hệ điều hành mã nguồn mở hoàn toàn miễn phí. Bạn không cần phải trả phí bản quyền như Windows hay macOS, và bất kỳ ai từ người dùng cá nhân đến doanh nghiệp đều có thể sử dụng tự do.

Mã nguồn mở là gì?

Mã nguồn mở (Open Source) là một hình thức cấp phép phần mềm mà mã nguồn được công khai, cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem, sửa đổi và phân phối lại. Nhờ đó, các nhà phát triển trên toàn thế giới đóng góp vào việc cải thiện Ubuntu, sửa lỗi và thêm tính năng mới.

Lợi ích khi sử dụng miễn phí

• Không tốn phí bản quyền (có lợi cho việc cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp và tổ chức giáo dục)
• Có thể cài đặt trên các PC cũ (giúp tiết kiệm chi phí mua phần cứng mới)
• Là lựa chọn thay thế tối ưu cho các hệ điều hành trả phí

Độ bảo mật cao

Ubuntu, dựa trên nhân Linux, có nguy cơ bảo mật thấp hơn so với Windows.

Lý do Linux an toàn

• Ít bị đe dọa bởi virus
  Các hệ điều hành Linux, bao gồm Ubuntu, khó bị virus xâm nhập do cấu trúc hệ thống, không cần cài đặt phần mềm diệt virus thường xuyên như Windows.
• Quản lý quyền nghiêm ngặt
  Trong Ubuntu, chỉ những người dùng có quyền quản trị (quyền root) mới có thể sửa đổi các tệp hệ thống quan trọng. Điều này ngăn chặn phần mềm độc hại thực thi chương trình trái phép.
• Cập nhật định kỳ
  Đối với phiên bản LTS, Ubuntu cung cấp cập nhật bảo mật trong 5 năm, cho phép sử dụng an toàn trong thời gian dài.

Ví dụ sử dụng thực tế

• Sử dụng trong máy chủ doanh nghiệp (các công ty IT lớn như Google, Netflix, Amazon cũng sử dụng)
• Sử dụng trong các tổ chức tài chính/chính phủ yêu cầu bảo mật cao

Nhẹ và hoạt động nhanh

Ubuntu là một hệ điều hành tương đối nhẹ và hoạt động mượt mà ngay cả trên các PC có cấu hình thấp.

Yêu cầu hoạt động của Ubuntu

Đặc biệt, Ubuntu là một lựa chọn hiệu quả khi bạn muốn tái sử dụng các PC cũ chạy Windows chậm chạp.

Có thể chọn các biến thể nhẹ hơn

• Xubuntu (môi trường XFCE) → Môi trường desktop nhẹ và nhanh
• Lubuntu (môi trường LXQt) → Môi trường cực kỳ nhẹ, dành cho PC cũ

Môi trường desktop đa dạng

Ngoài môi trường desktop GNOME tiêu chuẩn, Ubuntu còn cung cấp nhiều biến thể (flavors) khác nhau.

Các biến thể Ubuntu chính

Nếu bạn chuyển từ Windows hoặc Mac, việc chọn Kubuntu (giao diện người dùng giống Windows) hoặc Ubuntu (giao diện người dùng giống Mac) sẽ mang lại cảm giác quen thuộc hơn.

Tóm tắt

Ubuntu không chỉ miễn phí mà còn có các đặc điểm như bảo mật cao, hoạt động nhẹ và cung cấp nhiều môi trường desktop khác nhau. Đặc biệt, nó phù hợp cho việc tái sử dụng PC cũ hoặc xây dựng một môi trường ít rủi ro virus.

4. Nhược điểm của Ubuntu (Lưu ý)

Ubuntu là một hệ điều hành tuyệt vời với nhiều ưu điểm, nhưng không phải là lựa chọn tối ưu cho tất cả người dùng. Đặc biệt, đối với những người đã quen với Windows hoặc macOS, việc triển khai và sử dụng Ubuntu có thể gặp một số thách thức. Trong chương này, chúng tôi sẽ giải thích chi tiết về những lưu ý và nhược điểm khi sử dụng Ubuntu.

Một số phần mềm không khả dụng

Vì Ubuntu là hệ điều hành dựa trên Linux, phần mềm dành cho Windows hoặc macOS có thể không chạy trực tiếp trên đó. Đặc biệt cần lưu ý về khả năng tương thích của các phần mềm sau:

Các phần mềm khó sử dụng chính

Cách khắc phục

• Sử dụng phần mềm thay thế (ví dụ: Microsoft Office → LibreOffice, Photoshop → GIMP)
• Sử dụng môi trường ảo (VirtualBox) hoặc Wine (để chạy ứng dụng Windows trên Ubuntu)
• Sử dụng phiên bản đám mây của phần mềm (Google Docs hoặc Office365 Web)

Tuy nhiên, ngay cả với các phương pháp này, không thể đảm bảo khả năng tương thích hoàn toàn, vì vậy nếu bạn cần sử dụng một phần mềm cụ thể thường xuyên, nên cân nhắc kỹ việc chuyển sang Ubuntu.

Có chi phí học hỏi cho người mới bắt đầu

So với Windows và macOS, việc vận hành và thiết lập Ubuntu có thể khó hơn một chút. Đặc biệt, vì thường xuyên phải sử dụng dòng lệnh (terminal), người lần đầu tiếp xúc với Linux có thể cảm thấy khó khăn.

Những điểm mất thời gian để làm quen

• Cách cài đặt phần mềm khác nhau
• Windows: Cài đặt bằng cách nhấp đúp
• Ubuntu: Thường sử dụng các lệnh như sudo apt install tên_phần_mềm
• Sử dụng terminal (dòng lệnh)
• Trong Ubuntu, thường phải sử dụng terminal để khắc phục sự cố hoặc thay đổi cài đặt
• Cần học các lệnh (ví dụ: ls để hiển thị danh sách tệp, cd để di chuyển thư mục)
• Vấn đề driver thiết bị
• Một số máy in hoặc bộ điều hợp Wi-Fi có thể không được nhận diện ngay từ đầu

Cách khắc phục

• Sử dụng sách hướng dẫn hoặc hướng dẫn trực tuyến để học cách sử dụng Ubuntu
• Sử dụng GUI (giao diện đồ họa) và cấu hình càng ít sử dụng terminal càng tốt
• Sử dụng các biến thể Ubuntu dành cho người mới bắt đầu (Linux Mint, Kubuntu, v.v.)

Môi trường chơi game bị hạn chế

Trong Ubuntu, nhiều trò chơi dành cho Windows không hỗ trợ gốc, khiến môi trường này bị hạn chế đối với các game thủ.

Tình hình hỗ trợ chơi game trên Ubuntu

• Trò chơi hỗ trợ gốc (một số tựa game Steam, game mã nguồn mở)
• Sử dụng Proton của Steam (công nghệ để chạy trò chơi Windows trên Linux)
• Sử dụng môi trường ảo (PlayOnLinux, Lutris) (có vấn đề về tương thích)

Các vấn đề đặc biệt

• DirectX không được hỗ trợ tiêu chuẩn (khả năng tương thích thấp với các công cụ game của Windows)
• Cần tối ưu hóa hiệu suất trò chơi (có thể chơi mượt mà tùy theo cài đặt)

Cách khắc phục

• Sử dụng tính năng “Proton” của Steam (nhiều trò chơi có thể hoạt động)
• Sử dụng dịch vụ chơi game đám mây (GeForce NOW, Google Stadia, v.v.)
• Cân nhắc cài đặt song song (dual boot) với Windows

Ubuntu không thực sự phù hợp cho mục đích chơi game, nhưng trong những năm gần đây, với sự phát triển của Steam và Proton, nhiều tựa game đã có thể chơi được.

Lưu ý về khả năng tương thích phần cứng

Ubuntu tương thích với nhiều phần cứng của các nhà sản xuất PC lớn, nhưng có thể xảy ra vấn đề tương thích với một số thiết bị đặc biệt hoặc phần cứng cũ.

Các vấn đề tương thích chính

Cách khắc phục

• Kiểm tra phần cứng tương thích trên trang web chính thức của Ubuntu trước
• Áp dụng driver mới nhất (đặc biệt là GPU của NVIDIA)
• Mua PC cài sẵn Ubuntu (ví dụ: các mẫu Linux của Dell, Lenovo)

Tóm tắt

Ubuntu có nhiều ưu điểm, nhưng tồn tại một số nhược điểm về khả năng tương thích phần mềm, chi phí học hỏi, môi trường chơi game và hỗ trợ phần cứng. Đặc biệt, đối với những người đã quen với Windows hoặc macOS, việc cài đặt và vận hành ban đầu có thể cảm thấy khó khăn, vì vậy điều quan trọng là phải hiểu rõ những điểm này trước khi cân nhắc cài đặt.

5. Cách sử dụng và các trường hợp ứng dụng của Ubuntu

Ubuntu được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ môi trường desktop đến máy chủ, đám mây và môi trường phát triển. Trong chương này, chúng ta sẽ đi sâu vào cách sử dụng cụ thể và các trường hợp ứng dụng của Ubuntu.

Sử dụng như một hệ điều hành desktop

Ubuntu có thể được sử dụng như một hệ điều hành thông thường cho máy tính (desktop OS). Đặc biệt, nó thường được chú ý như một hệ điều hành thay thế cho Windows hoặc macOS.

Những điều cơ bản có thể làm với Ubuntu

• Sử dụng Internet
• Có thể sử dụng các trình duyệt như Firefox, Google Chrome
• YouTube, mạng xã hội, ứng dụng web (Gmail, Google Docs, v.v.) cũng hoạt động bình thường
• Làm việc văn phòng
• LibreOffice (phần mềm tương thích Word, Excel, PowerPoint) được cài đặt sẵn
• Có thể sử dụng Google Docs hoặc phiên bản web của Microsoft 365
• Email, trò chuyện, họp video
• Thunderbird (phần mềm email), Slack, Zoom, Skype cũng hoạt động
• Phát lại và chỉnh sửa đa phương tiện
• VLC media player (phát video, nhạc)
• GIMP (phần mềm chỉnh sửa ảnh), Kdenlive (phần mềm chỉnh sửa video)

Đặc điểm của desktop Ubuntu

• Giao diện người dùng đơn giản và trực quan (trải nghiệm sử dụng gần giống Windows hoặc macOS)
• Có “Start Menu” như Windows, dễ dàng quản lý ứng dụng
• Có thể dễ dàng cài đặt phần mềm cần thiết từ “Ubuntu Software Center”

Lợi ích khi dùng cho desktop

✅ Miễn phí sử dụng
✅ Nhẹ và hoạt động nhanh (có thể sử dụng trên PC cũ)
✅ Bảo mật mạnh mẽ (rủi ro virus thấp)

Nhược điểm khi dùng cho desktop

⚠ Không thể sử dụng phiên bản đầy đủ của Microsoft Office hoặc các sản phẩm Adobe
⚠ Một số phần mềm chuyên dụng không tương thích
⚠ Không phù hợp cho môi trường chơi game (có cách khắc phục nhưng không hoàn hảo)

Ubuntu là hệ điều hành desktop tối ưu cho những người làm việc chủ yếu với trình duyệt hoặc muốn tiết kiệm chi phí.

Mục đích máy chủ (Server)

Ubuntu cũng được sử dụng rộng rãi như một hệ điều hành máy chủ. Đặc biệt, nó là một trong những lựa chọn đáng tin cậy cho các doanh nghiệp và nhà điều hành dịch vụ web.

Ubuntu Server là gì?

Ubuntu Server là phiên bản Ubuntu dành cho máy chủ, không có môi trường desktop, và có đặc điểm là hoạt động nhẹ và ổn định.

Các ứng dụng chính của Ubuntu Server

• Máy chủ web (Apache, Nginx)
• Lưu trữ trang web (ví dụ: WordPress, các trang tĩnh)
• Máy chủ cơ sở dữ liệu (MySQL, PostgreSQL)
• Quản lý dữ liệu cho dịch vụ web và ứng dụng
• Máy chủ tệp (Samba, NFS)
• Sử dụng làm máy chủ tệp chia sẻ trong công ty
• Môi trường đám mây (AWS, Google Cloud, Azure)
• Sử dụng làm máy ảo dựa trên đám mây
• Phát triển Docker & Container
• Xây dựng môi trường phát triển, ảo hóa ứng dụng

Lợi ích của Ubuntu Server

✅ Hoạt động nhẹ và ổn định (tối ưu cho hoạt động lâu dài)
✅ Miễn phí sử dụng (không tốn chi phí bản quyền)
✅ Mã nguồn mở, có thể tùy chỉnh

Nhược điểm khi dùng cho server

⚠ Không có GUI, về cơ bản cần thao tác bằng dòng lệnh
⚠ Yêu cầu kiến thức chuyên môn (dành cho quản trị viên máy chủ)

Ubuntu Server là một trong những lựa chọn tối ưu cho môi trường đám mây của doanh nghiệp và điều hành dịch vụ web.

Sử dụng làm môi trường phát triển

Ubuntu là một hệ điều hành rất tuyệt vời cho môi trường phát triển. Đặc biệt, nó phổ biến đối với các kỹ sư lập trình và phát triển phần mềm.

Lý do Ubuntu phù hợp cho phát triển

• Nhiều công cụ phát triển có sẵn
• Hỗ trợ gần như tất cả các ngôn ngữ lập trình như Python, Java, C, C++, Ruby, PHP
• Có thể sử dụng các IDE (môi trường phát triển tích hợp) như Visual Studio Code, PyCharm, Eclipse, Vim
• Tối ưu cho môi trường phát triển dựa trên Linux
• Khả năng tương thích cao với máy chủ web và dịch vụ đám mây
• Tương thích tốt với Docker, Kubernetes, công nghệ ảo hóa
• Hỗ trợ phát triển học máy (Machine Learning) và AI
• Có thể sử dụng các công cụ như TensorFlow, PyTorch, Jupyter Notebook
• Ubuntu hỗ trợ tốt GPU của NVIDIA, rất phù hợp cho mục đích học sâu (deep learning)

Lợi ích khi dùng cho môi trường phát triển

✅ Đầy đủ các ngôn ngữ lập trình và công cụ chính
✅ Tương thích tốt với môi trường máy chủ (phát triển → triển khai mượt mà)
✅ Miễn phí sử dụng, giúp giảm chi phí phát triển

Nhược điểm khi dùng cho phát triển

⚠ Một số IDE hoặc công cụ GUI được tối ưu hóa cho Windows/macOS
⚠ Có thể khó khăn cho người mới bắt đầu khi thiết lập môi trường

Ubuntu là hệ điều hành cung cấp môi trường phát triển tối ưu cho lập trình viên, kỹ sư và nhà khoa học dữ liệu.

Tóm tắt

Ubuntu là một hệ điều hành mạnh mẽ có thể được sử dụng trong nhiều trường hợp khác nhau như mục đích desktop, máy chủ và môi trường phát triển. Đặc biệt, nó là một trong những lựa chọn tối ưu cho người dùng tìm kiếm một môi trường ổn định với chi phí thấp.

Ubuntu là một lựa chọn mạnh mẽ cho dù là sử dụng hàng ngày, kinh doanh hay phát triển.

6. Hướng dẫn cài đặt Ubuntu (Dành cho người mới bắt đầu)

Ubuntu, khác với Windows hay macOS, là một hệ điều hành miễn phí nên ai cũng có thể dễ dàng cài đặt. Trong chương này, chúng tôi sẽ giải thích chi tiết các bước cài đặt Ubuntu dành cho người mới bắt đầu.

Kiểm tra yêu cầu hệ thống

Trước khi cài đặt Ubuntu, trước tiên hãy kiểm tra xem PC của bạn có đáp ứng yêu cầu hệ thống để chạy Ubuntu hay không.

Cấu hình khuyến nghị của Ubuntu

Hệ điều hành này có thể chạy trên PC cấu hình thấp, nhưng để sử dụng thoải mái, khuyến nghị có RAM 4GB trở lên và dung lượng lưu trữ 50GB trở lên.

Các biến thể nhẹ (dành cho PC cấu hình thấp)

• Xubuntu (môi trường XFCE) → Nhẹ, dành cho PC cũ
• Lubuntu (môi trường LXQt) → Cực kỳ nhẹ, tối ưu cho laptop tiết kiệm điện

Tạo phương tiện cài đặt

Để cài đặt Ubuntu, bạn cần tạo một tệp cài đặt Ubuntu (ảnh ISO) trên USB hoặc DVD.

① Tải xuống tệp ISO của Ubuntu

Đầu tiên, hãy tải xuống Ubuntu phiên bản mới nhất từ trang web chính thức.

🔗 Trang tải xuống chính thức của Ubuntu

② Tạo USB khởi động (bootable USB)

Sử dụng USB (khuyến nghị 8GB trở lên) để tạo đĩa cài đặt Ubuntu.

Đối với người dùng Windows

1. Tải xuống 「Rufus」 (công cụ miễn phí)
2. Khởi chạy Rufus và chọn tệp ISO
3. Chọn hệ thống tệp: “FAT32”
4. Nhấp vào “Start” để bắt đầu ghi

Đối với người dùng Mac

1. Tải xuống 「balenaEtcher」
2. Mở Etcher, chọn tệp ISO
3. Chỉ định đích ghi (USB) và nhấp vào “Flash”

Các bước cài đặt Ubuntu

① Khởi động PC từ USB

• Khởi động lại PC và mở màn hình cài đặt BIOS hoặc UEFI (thường là “F2”, “F12”, “ESC”, v.v.)
• Trong “Boot Menu”, đặt USB làm ưu tiên cao nhất
• Khi khởi động từ USB, màn hình “Thử hoặc cài đặt Ubuntu” sẽ hiển thị

② Bắt đầu cài đặt Ubuntu

1. Đặt ngôn ngữ là “Tiếng Việt” và nhấp vào “Cài đặt Ubuntu“
2. Chọn bố cục bàn phím (có thể giữ nguyên tiếng Việt)
3. Chọn loại cài đặt

• “Cài đặt thông thường” → Trình duyệt, phần mềm văn phòng, v.v. được cài đặt sẵn
• “Cài đặt tối thiểu” → Nhẹ hơn (có thể thêm phần mềm sau)

③ Thiết lập phân vùng đĩa

• Nếu chỉ cài đặt Ubuntu
• Chọn “Xóa đĩa và cài đặt Ubuntu”
• Nếu cài đặt song song với Windows (dual boot)
• Chọn “Sử dụng song song với hệ điều hành khác” và thiết lập không gian trống (khuyến nghị 50GB trở lên)

④ Thiết lập thông tin người dùng

• Đặt tên người dùng và mật khẩu cho PC
• Nhấp vào “Tiếp tục” để bắt đầu cài đặt

⑤ Cài đặt hoàn tất & khởi động lại

• Sau khi cài đặt hoàn tất, rút USB và khởi động lại PC
• Nếu màn hình đăng nhập Ubuntu hiển thị, cài đặt đã thành công!

Thiết lập ban đầu sau khi cài đặt

Sau khi cài đặt Ubuntu, hãy thực hiện thiết lập ban đầu để bắt đầu sử dụng một cách suôn sẻ.

① Thiết lập nhập liệu tiếng Việt

Nhập liệu mặc định của Ubuntu đôi khi được đặt thành bàn phím tiếng Anh, vì vậy hãy kích hoạt nhập liệu tiếng Việt (Mozc).

1. Mở “Cài đặt” → “Khu vực & Ngôn ngữ”
2. Thêm “Tiếng Việt (Mozc)” vào “Nguồn nhập liệu”
3. Có thể chuyển đổi giữa tiếng Việt ⇔ tiếng Anh bằng “Shift + Space”

② Cập nhật phần mềm

Để cập nhật Ubuntu lên trạng thái mới nhất, hãy thực hiện cập nhật.

sudo apt update && sudo apt upgrade -y

③ Cài đặt các ứng dụng cần thiết

Ubuntu được cài đặt sẵn các phần mềm cơ bản, nhưng việc cài đặt thêm các ứng dụng thường dùng sẽ tiện lợi hơn.

sudo apt install -y google-chrome-stable vlc gimp libreoffice

Ứng dụng đề xuất

• Google Chrome (trình duyệt nhanh)
• VLC media player (phát video, nhạc)
• GIMP (chỉnh sửa ảnh)
• LibreOffice (tương thích Microsoft Office)

Tóm tắt

Việc cài đặt Ubuntu tương đối dễ dàng, nhưng việc chuẩn bị và thiết lập trước là rất quan trọng. Đặc biệt, nếu bạn đang cân nhắc cài đặt song song với Windows, khuyến nghị sao lưu dữ liệu trước.

Khi cài đặt Ubuntu, bạn sẽ có một môi trường hệ điều hành miễn phí và an toàn.

7. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Ubuntu là một bản phân phối Linux có nhiều ưu điểm, nhưng đối với người dùng lần đầu, có thể có những thắc mắc và lo ngại. Trong chương này, chúng tôi sẽ giới thiệu các câu hỏi thường gặp (FAQ) về Ubuntu và giải thích để người mới bắt đầu có thể sử dụng Ubuntu một cách suôn sẻ.

Sự khác biệt giữa Ubuntu và các bản phân phối Linux khác là gì?

Linux có nhiều bản phân phối (loại hệ điều hành) khác nhau, nhưng Ubuntu được thiết kế đặc biệt thân thiện với người mới bắt đầu.

So sánh các bản phân phối Linux chính

Điểm nhấn:
✅ Ubuntu, dựa trên Debian, nổi bật về khả năng cài đặt dễ dàng và hỗ trợ đầy đủ.
✅ Nếu bạn muốn thử công nghệ mới nhất, Fedora và Arch Linux cũng là lựa chọn.
✅ Nếu ưu tiên sự ổn định, phiên bản LTS (hỗ trợ dài hạn) của Ubuntu là tốt nhất.

Có thể sử dụng song song với Windows hoặc Mac không?

Có, Ubuntu có thể cài đặt song song (dual boot) với Windows hoặc Mac.
Tuy nhiên, nếu thiết lập sai, có nguy cơ Windows không khởi động được, vì vậy hãy tiến hành cẩn thận theo các phương pháp sau:

Cách cài đặt song song với Windows

1. Tạo “không gian trống chưa sử dụng” trong Disk Management của Windows (khuyến nghị 50GB trở lên)
2. Chọn “Sử dụng song song với hệ điều hành khác” khi cài đặt Ubuntu
3. Cài đặt GRUB (bộ khởi động) để có thể chọn hệ điều hành khi khởi động

Lưu ý

⚠ GRUB có thể bị xóa sau khi cập nhật Windows, vì vậy hãy sao lưu
⚠ Lưu trữ dữ liệu quan trọng trước

Người mới bắt đầu có dễ sử dụng không?

Có, Ubuntu tương đối dễ sử dụng cho người mới bắt đầu.
Đặc biệt, việc chọn “Kubuntu” hoặc “Linux Mint” với giao diện người dùng tương tự Windows sẽ giúp việc chuyển đổi mượt mà hơn.

Điểm nổi bật dành cho người mới bắt đầu

✅ Dễ dàng cài đặt ứng dụng từ Software Center
✅ Trải nghiệm sử dụng giống Windows (đặc biệt gần giống với Kubuntu)
✅ Môi trường tiếng Việt đầy đủ (có thể chọn khi cài đặt)

Tuy nhiên, những điểm sau đây cần thời gian để làm quen:
⚠ Không tương thích hoàn toàn với các phần mềm chuyên dụng của Windows (Office, Photoshop, v.v.)
⚠ Cần sử dụng terminal cho một số thao tác (quản lý phần mềm)

Chạy được trên loại máy tính nào?

Ubuntu có thể chạy trên PC có cấu hình tương đối thấp, nhưng để sử dụng thoải mái, cần có cấu hình tối thiểu.

Cấu hình hoạt động của Ubuntu

Các phiên bản Ubuntu nhẹ có thể chạy trên PC cũ

• Xubuntu (môi trường XFCE) → Nhẹ, dành cho PC cũ
• Lubuntu (môi trường LXQt) → Cực kỳ nhẹ, dành cho PC tiết kiệm điện

Bảo mật của Ubuntu có ổn không?

Có, Ubuntu được cho là có tính bảo mật cao hơn Windows.
Nguy cơ lây nhiễm virus và phần mềm độc hại thấp, vì vậy bạn có thể tương đối an toàn mà không cần cài đặt phần mềm diệt virus.

Lý do bảo mật của Ubuntu mạnh mẽ

1. Hầu như không có virus (ít phần mềm độc hại dành cho Linux)
2. Quản lý quyền người dùng mạnh mẽ (không thể thay đổi hệ thống mà không có quyền quản trị)
3. Cập nhật định kỳ và vá lỗi bảo mật (phiên bản LTS hỗ trợ 5 năm)

Tóm tắt

Ubuntu là một bản phân phối Linux tương đối dễ sử dụng cho người mới bắt đầu, nhưng cần lưu ý sự khác biệt với Windows và khả năng tương thích phần mềm. Hãy tham khảo FAQ trong chương này để bắt đầu và sử dụng Ubuntu một cách suôn sẻ.

Trang tham khảo

Ubuntuとは | Ubuntu Japanese Team

…

Ubuntu - Wikipedia

…